H Άνοιξη μόλις ξεκίνησε και η φύση αναγεννάται, ολόκληρη η ανθρωπότητα, όμως, βρίσκεται στη καρδιά του «χειμώνα» μιας πρωτοφανούς κατάστασης πανδημίας. Ορθό, ωστόσο, να έχουμε κατά νου ότι μετά από κάθε Χειμώνα -όσο βαρύς και αν είναι- η Άνοιξη έρχεται πάντα …! Και γι’ αυτό οφείλουμε να προετοιμαζόμαστε, αναλογιζόμενοι την ανάταξη της ανθρωπότητας, πως, δηλαδή, θα μπορούσαμε να συμβάλλουμε στην αλλαγή του κόσμου προς το καλύτερο…
Φυσικά, οι νοοτροπίες δεν αλλάζουν εύκολα και φαίνεται πως, καλώς ή κακώς, μαθαίνουμε με το δύσκολο τρόπο: δια επαναλαμβανομένων παθημάτων, μέχρι, και όποτε, γίνουν μαθήματα…
Να μη «χαραμίσουμε», λοιπόν, και αυτή τη σοβαρή κρίση -όπως την αμέσως προηγούμενη, την οικονομική, που παρ’ όλες τις πληγές που δημιούργησε, λίγο πολύ συνεχίσαμε, παγκοσμίως, το γνωστό “business as usual”…
Εκατομμύρια άνθρωποι, σε όλο τον πλανήτη, μένουμε σπίτι ακολουθώντας τις επιταγές της «κοινωνικής απομάκρυνσης» και δίνεται έτσι μια «μοναδική ευκαιρία» -έστω πικρή και επίπονη- να συλλογιστούμε ως άτομα και ως σύνολο …το μετά: Την Άνοιξη, την αναγέννησή μας, ή την επιμήκυνση του Χειμώνα της ύπαρξής μας.
Τι θα γινόταν αν βλέπαμε τον κορωνοϊό ως ευκαιρία προσωπικής και κοινωνικής μεταμόρφωσης; Τι θα γινόταν αν παίρναμε αυτό το χρόνο για να μάθουμε πώς να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε, συμπεριφερόμαστε, ζούμε, εργαζόμαστε, καταναλώνουμε…;
Πολλά ζητήματα και ερωτήματα έρχονται, έτσι, στην επιφάνεια, ζητώντας απαντήσεις και λύσεις, προσωπικές και κοινωνικές δράσεις…
Φωνές, όλο και μεγεθυνόμενες γύρω μας, απλών ανθρώπων όσο και πνευματικών, πολιτικών και άλλων ταγών, αρχίζουν να μιλούν για αξίες και νοήματα επαναφέροντάς τα από τη λήθη που, συλλογικά, ως κοινωνίες, τα είχαμε τοποθετήσει.
Όσοι αναφέρονταν σε αυτά, πριν λίγο καιρό, θα τους κατατάσσαμε στους αιθεροβάμονες ή ρομαντικούς, στους ουτοπιστές ή και στους γραφικούς, αλλά, τώρα, αρκετοί και διαρκώς αυξανόμενοι, αναγνωρίζουμε κάποιες αλήθειες.
Μοιάζει να ξυπνάμε πλέον σ’ έναν διαφορετικό κόσμο…
Από μια γενική κατάσταση ασυδοσίας φτάσαμε να μιλάμε για ατομική και συλλογική ευθύνη, για υπευθυνότητα και καθήκοντα αντί δικαιωμάτων… Καλείται το άτομο να πάρει την ευθύνη που του αναλογεί προς χάριν της συλλογικότητας. Σαν να εξαρτάται μόνον από αυτόν η ευτυχία του συνόλου. Φαίνεται, σταδιακά, σαν να ωθούμαστε να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε τι σημαίνει ατομική ευθύνη για την ευημερία των κοινωνιών μας. Σίγουρα, είμαστε απροετοίμαστοι, το βάρος είναι μεγάλο για πλάτες που έχουν μάθει μόνο να απαιτούν από το σύνολο, θεωρώντας ότι κάποιοι άλλοι ευθύνονται πάντα…
Ευκαιρία, όμως, να το σκεπτόμαστε και να προετοιμαζόμαστε, γιατί η ζωή μοιάζει να μας ζητά, σήμερα, συνειδητές καθημερινές πράξεις ατομικής υπέρβασης, όχι άλλα λόγια και θεωρίες. Ίσως έχει έρθει η ώρα να αρχίσουμε να το κατανοούμε ότι οι ομαδικές πλάνες, που μπορούν να βλάψουν μια κοινωνία, είναι επακόλουθες των ατομικών ελαττωμάτων του ανθρώπου. Δεν υπάρχει λογική στο να καταφερόμαστε κατά της κοινωνίας, διότι η κοινωνία είναι δημιούργημά μας και ο πιστός αντικατοπτρισμός της ατομικής μας κατάστασης…
«Καλούμαστε να παραμερίσουμε το Εγώ» ακούσαμε από τα χείλη της Πρόεδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Και τόσες παρόμοιες αναφορές γίνονται καθημερινά γύρω μας, παγκοσμίως, τονίζοντας τη σημασία που έχει για μια κοινωνία η τοποθέτηση του «Εμείς» πάνω από το «Εγώ».
Αρχίζουμε, ουσιαστικά, να αναρωτιόμαστε -και χρειάζεται σοβαρά να επανεξετάσουμε- τι πραγματικά είναι το «συμφέρον» και αν το γενικό πρέπει να βρίσκεται σε αντίθεση με το ατομικό… Το συμφέρον γίνεται η αφορμή της διαφωνίας, το συμφέρον γίνεται η αφορμή του πολέμου, το συμφέρον αγιάζει τους σκοπούς του εγωισμού και της άρνησης, το συμφέρον είναι η πλάνη που πλάστηκε απ’ την παρακμασμένη διάνοια των ανθρώπων. Είναι η μάστιγα που μαστίζει τις σάρκες μας κι επίσης είναι η ζωντανή και αιώνια απόδειξη της δυσαρμονίας…
Κάποιος φτωχός στη Κίνα έφαγε ένα ζώο, πέρασε ένας ιός μέσα του …και βρισκόμαστε έναντι της εισβολής μιας πανδημίας. Σε κάποιες περιοχές της γης, βίαιες ένοπλες, εμφύλιες και άλλες, συγκρούσεις εκτοπίζουν ανθρώπους από τα σπίτια τους αναζητώντας άσυλο…, αλλού, λόγω της μεγάλης φτώχειας, άνθρωποι αναγκάζονται να φύγουν από τις χώρες τους αναζητώντας ευκαιρίες ζωής …και βρισκόμαστε έναντι «εισβολών» προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών.
Ποιο αποδεικνύεται να είναι το πραγματικό συμφέρον για όλους μας;
Η αδιαφορία προς όλους αυτούς και οι τοποθετήσεις του τύπου «τι μας νοιάζει εμάς, ας λύσουν μόνοι τα προβλήματά τους»…;
Μα, ακριβώς, απ’ αυτά τα προβλήματα, που ξεκινούν «κάπου μακριά» αντιμετωπίζουμε τις σημερινές «εισβολές» κοντά μας… Επιβεβαιώνεται, πλήρως, το φαινόμενο της πεταλούδας: «μια πεταλούδα που κουνάει τα φτερά της στο Πεκίνο μπορεί να προκαλέσει καταιγίδα στη Νέα Υόρκη»…
Ζώντας πάνω στο μικρό γαλάζιο πλανήτη μας, θέλουμε δεν θέλουμε, αποτελούμε όλοι μας μέρος μιας παγκόσμιας οικογένειας. Όταν κάποια μέλη της οικογένειας αυτής αντιμετωπίζουν προβλήματα, αργά ή γρήγορα, όλοι θα αντιμετωπίσουμε πρόβλημα… καθώς, ακόμα και μικρές αρχικά αναταράξεις (τα φτερά της πεταλούδας) διαδίδονται, ανατροφοδοτούνται και μεγεθύνονται, μέσα στον αλληλένδετο κόσμο μας.
Η πανδημία γίνεται η αφορμή να κατανοήσουμε ότι για να είμαστε εμείς καλά χρειάζεται να είναι και ο διπλανός μας καλά! Για να το σκεφθούμε λίγο, όσα και πλούτη να έχει κανείς μπορεί να τα χαίρεται μόνος;
Όπως αποδεικνύεται, το συμφέρον του ενός μήπως δεν είναι και συμφέρον του άλλου; Όταν δύο συμφέροντα είναι αντιμέτωπα, δεν είναι αυτό μια απόδειξη δυσαρμονίας μεταξύ μας;
Τι σημαίνει, λοιπόν, συμφέρον, όταν όλοι αποτελούμε μέρος ενός συνόλου;
Ένα πρόβλημα στην άλλη άκρη της γης έρχεται η ώρα που θα γίνει και δικό μας, γι’ αυτό και πρέπει να το φροντίζουμε εξαρχής ως δικό μας…
Οι λέξεις, έτσι, ενότητα, συνεργασία, αμοιβαιότητα και αλληλεγγύη, λαμβάνουν το πραγματικό τους νόημα, ιδιαίτερα μάλιστα, μπροστά στην αντιμετώπιση τέτοιων παγκοσμίων προβλημάτων.
Και οι φωνές συνεχίζονται, είτε μεταξύ των ανθρώπων, από παράθυρο σε παράθυρο, είτε από υπεύθυνους πολιτικούς θώκους, επαναλαμβάνοντας τη φράση «δεν είστε μόνοι». Μια φράση σημαντική που αίρει τον φόβο, για το σήμερα και το αύριο, απ’ τις καρδιές των ανθρώπων και τους ενδυναμώνει… Μια φράση που αν διατηρηθεί, αν αποτελέσει πλέον τον κανόνα, φέρνει πραγματικά την Άνοιξη…!
Όπως, επίσης και άλλη μια φράση, που πρέπει να εκφράζεται ιδιαίτερα από τις κυβερνήσεις, την ΕΕ αλλά και σύσσωμη την παγκόσμια κοινότητα, ότι «θα κάνουμε ότι χρειαστεί»… Και εδώ, μεγάλη ευκαιρία να λάβουμε ένα ακόμα μάθημα που μας διδάσκουν οι κρίσεις, από την επιδημία του Sars και την επιδημία του Έμπολα, μέχρι την οικονομική κατάρρευση και την σημερινή πανδημία: ότι τα παγκόσμια προβλήματα χρειάζονται παγκόσμιες, όχι μόνο τοπικές και εθνικές, απαντήσεις-λύσεις…(Θέμα άκρως σημαντικό που το θίγουμε από την κυκλοφορία κιόλας του πρώτου τεύχους της έκδοσής μας.) Καμία μεμονωμένη πρωτοβουλία, καμιά χώρα μόνη της, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα. Πρέπει να υπάρξουν συντονισμένες παγκόσμιες απαντήσεις. Ένα παγκόσμιο πρόβλημα απαιτεί από τις κυβερνήσεις να συνεργαστούν. Η εμπιστοσύνη στο μέλλον θα μπορέσει να ανακτηθεί μόνο με τολμηρές διεθνείς ενέργειες που οικοδομούν την εμπιστοσύνη σήμερα…
Χρειαζόμαστε τις αναλύσεις και τις συμβουλές των παγκοσμίων οργανώσεων και εμπειρογνωμόνων, τα Ηνωμένα Έθνη και τους οργανισμούς τους όπως τη Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, αλλά χρειαζόμαστε επίσης πολιτικούς ηγέτες σε κάθε ήπειρο με το θάρρος όχι μόνο να οδηγήσουν, αλλά και να συνεργάζονται…
Ευκαιρία λοιπόν να αναθεωρήσουμε και τι ηγέτες χρειαζόμαστε καθώς και τους διάφορους εθνικισμούς μας… Γιατί παγκόσμια συνεργασία και συνθήματα όπως «η Αμερική πρώτα», «η Κίνα πρώτα», «η Ινδία πρώτα», «η Ρωσία πρώτα», «η Βρεταννία πρώτα», και ούτω καθ’ εξής, μόνο σε διαρκείς καταστροφές θα οδηγούν…
Μια ιδεολογία του «ο καθένας για τον εαυτό του», όταν η υγεία (όρος που περικλείει πολλά) του καθενός από εμάς εξαρτάται τόσο αναπόφευκτα από την υγεία όλων μας, αποδεικνύει ότι δεν λειτουργεί…
Μένει, λοιπόν, να αποδείξουμε ότι θα καταφέρουμε να βάλουμε τον Άνθρωπο πάνω απ’ όλα…! Να αμφισβητήσουμε συμπεριφορές, αναπτυξιακά μοντέλα, καθιερωμένες πρακτικές και εργαλεία του χτες, που αποκαλύπτουν τα ελαττώματά τους στο φως των ημερών, αναπτύσσοντας νέα, ενισχύοντας τις αδυναμίες των δημοκρατιών και οικονομιών μας. Να σκεφτούμε και να αναθεωρήσουμε έννοιες, όπως υγειονομική περίθαλψη, κράτος πρόνοιας, οικονομία-βιώσιμη ανάπτυξη, παιδεία, αναδεικνύοντας νέους δρόμους, λύσεις και πρακτικές, χωρίς ιδεολογικές ταμπέλλες και συγκρουσιακές αντιπαραθέσεις που έχουν χάσει πια το νόημά τους. Όλες, για παράδειγμα, αυτές τις αξίες και «εργαλεία» για την κατανόηση του εαυτού και του κόσμου μας, που τώρα αναφερόμαστε, δεν θα πρέπει να τις περάσουμε στη παιδεία μας -ξεκινώντας μάλιστα από την πρωτοβάθμια- ώστε να γίνονται καλύτερα κτήμα όλων μας; (Βλέπε άρθρο στο προηγούμενο τεύχος μας .)
Στο προσεχές διάστημα θα απαιτηθούν ρηξικέλευθες σκέψεις, αποφάσεις και δράσεις, προς αυτές τις κατευθύνσεις. Τώρα, είναι καιρός περισυλλογής και συνοχής όλων. Ώρα αλληλεγγύης και ενότητας, ακολουθώντας όλοι μαζί την ίδια οδό, αποφεύγοντας συγκρούσεις, πανικούς, φόβους, ευκολίες, ανακτώντας το ψυχικό σθένος που έδινε τη δυνατότητα πάντα στην Ανθρωπότητα να ξεπερνά τόσες πολλές κρίσεις στην ιστορία της. Στις δύσκολες στιγμές που περνάμε ας σταθούμε όλοι μαζί!
Και ας έχουμε στο μυαλό μας ότι οι καταστροφές και οι κρίσεις φέρνουν στην επιφάνεια, κατά γενικό κανόνα, τη καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας. Και αυτό δεν είναι «ευσεβής πόθος», αλλά επιβεβαιώνεται από αδιάσειστα στοιχεία ερευνών, τα περισσότερα ίσως από οποιαδήποτε άλλη επιστημονική γνώση.
Η Άνοιξη θα έρθει ούτως ή άλλως…!
