Πόσα ξέρουμε για τον κόσμο;
Τα τελευταία 20 χρόνια, το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που ζει σε ακραία φτώχεια έχει σχεδόν διπλασιαστεί, παραμένει περίπου το ίδιο, ή έχει σχεδόν μειωθεί κατά το ήμισυ…;
Εσείς τι θα απαντούσατε;
Ο αείμνηστος Σουηδός ιατρός 
με τα περίφημα διαγράμματα του παγκόσμιου πληθυσμού, τα δεδομένα υγείας και εισοδήματος και πολλά άλλα στοιχεία, δείχνει ότι έχουμε μεγάλη στατιστική πιθανότητα να κάνουμε λάθος για αυτό που πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε. Όταν, από το 2013, ξεκίνησε να θέτει σε ποικίλα ακροατήρια 13 απλές ερωτήσεις όπως η παραπάνω, τα απίστευτα λανθασμένα αποτελέσματα που καταγράφονται από ανθρώπους πολλών χωρών – και μάλιστα προηγμένων – φανέρωσαν ότι όταν μας ζητείται να απαντήσουμε σε απλά ερωτήματα σχετικά με τις παγκόσμιες τάσεις, την κατάσταση του κόσμου, δίνουμε όλοι συστηματικά λανθασμένες απαντήσεις…! (Μπορείτε να κάνετε και σεις το τεστ)
Πώς είναι δυνατόν οι άνθρωποι σε εγγράμματες κοινωνίες, να είναι τόσο λανθασμένοι για την πραγματικότητα; Δεν μας αρέσει να αποδίδουμε ‘φταίξιμο’, αλλά, στην περίπτωση αυτή, είναι μάλλον δικαιολογημένο: τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν καταφέρει, με τον τρόπο τους, να μας παραπληροφορούν σχετικά με την κατάσταση του κόσμου…
Παράξενα και θαυμάσια πράγματα μπορούν να συμβούν αν αφήσουμε κάτω την εφημερίδα, κλείσουμε την τηλεόραση -καθώς και τα αυτιά μας σε διάφορους κήρυκες του αρνητισμού και της μισαλλοδοξίας- και αποφασίσουμε να ψάξουμε πραγματικά στοιχεία σχετικά με τον Κόσμο, αντί να βασιζόμαστε σε ότι μας έχουν πει…
Σε πλήρη αντίθεση με την επικρατούσα απαισιοδοξία της εποχής μας, τα δεδομένα, οι αριθμοί -όσο και να θέλουμε να σκεφτόμαστε το αντίθετο- αποδεικνύουν ότι τα πράγματα δεν είναι και τόσο αρνητικά, και μάλλον, ο Κόσμος βαίνει εξελικτικά καλύτερα…
Αν θελήσουμε να αποκτήσουμε μια ‘ορθή’ κοσμοθεώρηση, τότε σίγουρα χρειαζόμαστε δεδομένα, και, ευτυχώς, υπάρχουν σήμερα περισσότερα δεδομένα (ελεύθερα και εύκολα προσβάσιμα) από ποτέ. Εκατομμύρια δεδομένων στοιχείων, και αμέτρητα διαγράμματα, που μπορούν να μας δείξουν ότι η άποψη μας για τον Κόσμο, ως ένα σκοτεινό επικίνδυνο μέρος και για την ανθρωπότητα ως μια κακή δύναμη, μπορεί να είναι ελλιπής…
Η εικόνα θα αρχίζει να αλλάζει αντιλαμβανόμενοι ότι η κοσμοθεώρηση που μας τροφοδοτεί η συνήθης ‘ενημέρωση’ -ότι ο Κόσμος δεν πάει καθόλου καλά- βρίσκεται, βάσει σχεδόν κάθε μετρήσιμου στοιχείου, σε αντίθεση με την πραγματικότητα.
Μόλις δούμε τα δεδομένα πάνω σε θέματα όπως για παράδειγμα το εισόδημα, η υγεία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η προστασία του περιβάλλοντος, δεν μας μένει επιλογή από το να συμπεράνουμε ότι ο Κόσμος παρουσιάζει ανοδική τροχιά κατά το μεγαλύτερο μέρος της καταγεγραμμένης ιστορίας του, ζούμε σε ενδιαφέρουσα εποχή για τον ανθρώπινο πολιτισμό και οι βελτιώσεις δείχνουν να μην έχουν σημαντικά σημάδια στάσης…
Πριν από 10.000 και πλέον χρόνια, υπήρχαν λιγότερα από 10 εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη. Σήμερα υπάρχουν περίπου 7,5 δισεκατομμύρια, από τα οποία το 99% τρέφεται καλύτερα, έχει καλύτερες συνθήκες υγιεινής, προφυλάσσεται καλύτερα έναντι ασθενειών και άλλων προβλημάτων, και, γενικά, «ζει καλύτερα» απ’ ότι οι πρόγονοί του της Λίθινης Εποχής.
Η διαθεσιμότητα σχεδόν των πάντων που ένας άνθρωπος μπορεί να θέλει ή να χρειάζεται εξελίσσεται έτσι ανοδικά για 10.000 χρόνια και έχει ταχέως επιταχυνθεί τα τελευταία 200 χρόνια: θερμίδες, βιταμίνες, καθαρό νερό, μηχανήματα, ιδιωτικότητα, μέσα για να ταξιδεύουμε «γρηγορότερα από ό,τι μπορούμε να τρέξουμε» και ικανότητα να επικοινωνούμε «σε μεγαλύτερες αποστάσεις από όσο μπορούμε να φωνάξουμε».
Ωστόσο, παραδόξως, όσο και αν βελτιώνονται τα πράγματα σε σχέση με αυτό που ήταν πριν, οι άνθρωποι εξακολουθούμε να προσκολλόμαστε στην πεποίθηση ότι το μέλλον δεν θα είναι παρά καταστροφικό.
Η ελλιπής -ακόμα και ψευδής- εικόνα, η παραπληροφόρηση, σχετικά με την κατάσταση του κόσμου κλέβει κάτι πολύτιμο: την αισιοδοξία που προκύπτει με το να βλέπεις τον Κόσμο να πηγαίνει όλο και καλύτερα! Ενώ είναι σημαντικό να είμαστε ρεαλιστές σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε βραχυπρόθεσμα, είναι επίσης σημαντικό να ρίξουμε μια ματιά στη μεγάλη εικόνα και να συνειδητοποιήσουμε ότι οι συλλογικές μας προσπάθειες μπορούν και κάνουν τη διαφορά!
Αυτός είναι ο λόγος που στον ‘Ορθό Λόγο’ αποφασίσαμε να κάνουμε μια σειρά άρθρων αφιερωμένη σε μια ρεαλιστικότερη αποτύπωση της κατάστασης του κόσμου!
Το έργο αυτό υποτάσσεται σε μια μόνο ιδέα: οφείλουμε να βασιζόμαστε σε αποδεικτικά στοιχεία/δεδομένα και όχι σε γνώμες. Αυτό που διακρίνει το έργο αυτό από τη συνηθισμένη «ενημέρωση» είναι η προθυμία να ανατρέψει κοσμοθεωρήσεις όταν δεν είναι σύμφωνες με την πραγματικότητα.
Κάθε μήνα θα εξερευνούμε και ένα διαφορετικό θέμα. Θα παρουσιάζουμε αξιόπιστα δεδομένα, στατιστικά στοιχεία, κλπ., που αφορούν διάφορες πτυχές του κόσμου μας, επιλεγμένα βάση των λανθασμένων απόψεων που κυριαρχούν επ’ αυτών, με στόχο να αποκτήσουμε μία πολυδιάστατη και πραγματική εικόνα του κόσμου. Θα καλύπτουμε παγκόσμια θέματα από τη φτώχεια, την παιδεία, την υγεία, την εργασία, το περιβάλλον, τη δημοκρατία, έως τις ένοπλες συγκρούσεις και τα πυρηνικά όπλα. Η εστίαση θα είναι γενικά στην μεγάλη εικόνα αντί των καθημερινών λεπτομερειών.
Ερευνούμε, μελετάμε και αφομοιώνουμε αρκετές ανεξάρτητες πηγές στοιχείων/δεδομένων για να είμαστε σίγουροι ότι η πραγματικότητα είναι πραγματικά καλύτερη από ό,τι νομίζουμε, και να παρουσιάσουμε τον κόσμο όπως είναι.
Βέβαια, θα θέλαμε να καταστήσουμε σαφές ότι δεν ισχυριζόμαστε ότι έχουμε το μονοπώλιο στην αλήθεια. Γνωρίζουμε ότι τα δεδομένα υπόκεινται στις μεροληψίες/προκαταλήψεις εκείνων που τα συλλέγουν και τα αναφέρουν… Ωστόσο, η πιθανότητα ακόμα και λαθών δεν είναι λόγος να μας εμποδίσει απ’ το να προσπαθήσουμε να φτάσουμε στην αλήθεια. Η επιστήμη και, κατ’ επέκταση η ανθρωπότητα, προχωρά μέσα από μια διαδικασία συλλογής δεδομένων, αμφισβήτησης θεωριών και απόρριψης ιδεών όταν δεν υποστηρίζονται πλέον από δεδομένα.
Οι πεποιθήσεις μας δεν τίθενται σε ‘βωμό’, και όταν αλλάζουν τα στοιχεία ή όταν βρίσκουμε δεδομένα που έρχονται σε αντίθεση με τις υπάρχουσες ιδέες μας, δεν θα καταστέλλονται αλλά θα αναφέρονται…!
Γιατί έχει σημασία
Ο δηλωμένος στόχος είναι να αποκτήσουμε ορθότερη εικόνα του κόσμου μέσω των δεδομένων, αναθεωρώντας τις διαστρεβλωμένες κοσμοθεωρήσεις μας.
Όντας ‘λιγότερο λάθος’ για τον κόσμο δεν είναι ένα έργο ματαιοδοξίας…! Η σε αποδεικτικά δεδομένα κοσμοθεώρηση αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ζούμε προς το καλύτερο, και πιστεύουμε ότι μια ακριβής αντίληψη για τον κόσμο είναι ζωτικής σημασίας για την κοινωνία.
Γενικά στον Κόσμο, και ιδιαίτερα στην χώρα μας, έρχεται εύκολα ο συλλογισμός: «Ο κόσμος είναι ένα τρομακτικό μέρος, πρέπει να προσέχεις τον εαυτό σου. Πάντα θα υπάρχουν φτωχοί / άρρωστοι / καταπιεσμένοι / πεινασμένοι άνθρωποι, οπότε ποιο το νόημα να προσπαθείς να κάνεις τη διαφορά…;»
Και όταν κάποιος έχει μια τέτοια κοσμοθεώρηση, πράγματι ποιος ο λόγος να συμμετέχει, να συμβάλλει οπουδήποτε…;
Το πιο σημαντικό αποτέλεσμα ενημέρωσης, μάθησης, για την πραγματική κατάσταση του κόσμου είναι να διαπιστώσουμε ότι οι παγκόσμιες προσπάθειες σε τομείς όπως η μείωση της φτώχειας, η ανάπτυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η εξάλειψη των ασθενειών έχουν σημαντικές επιτυχίες. Αυτά τα προγράμματα κάνουν τη διαφορά και αποδεικνύουν ότι όταν οι άνθρωποι ενεργούμε από κοινού μπορούμε να μειώσουμε τα βάσανα όλων σε παγκόσμια κλίμακα.
Τα Ηνωμένα Έθνη, πολλοί μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, όσο και μεμονωμένοι εθελοντές, προσπαθούν και συμβάλλουν στην «άνθηση» των ανθρώπων, στην εξέλιξη της ανθρωπότητας.
Κάθε κομμάτι της δουλειάς που γίνεται μπορεί να μοιάζει ασήμαντο, αλλά αθροίζεται συνεχώς φθάνοντας να ζούμε σε έναν κόσμο όπου από το 1990 πάνω από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι έχουν ξεφύγει από την ακραία φτώχεια και ο αριθμός των εμβολιασμένων παιδιών ξεπέρασε το 85%…
Λαμβάνοντας μια βασισμένη σε αποδεικτικά στοιχεία κοσμοθεώρηση σημαίνει ότι βλέπουμε ότι η ανθρωπότητα στο σύνολό της είναι ικανή να βελτιωθεί!
Τα αποδεικτικά στοιχεία δείχνουν ότι η προσπάθεια βελτίωσης της γειτονιάς μας ή ακόμα και ολόκληρου του κόσμου δεν είναι μάταιη…!
Αυτή η συνειδητοποίηση μας αλλάζει και στέλνει ένα άλλο μήνυμα στον εγκέφαλό μας: είναι αδικαιολόγητο να μην προσπαθούμε, να μη δίνουμε ότι διαθέτουμε για να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο!
Στη προσπάθειά μας αυτή υπάρχουν πολλά άτομα και ιδρύματα που μας εμπνέουν και θα μας καθοδηγήσουν. Προεξέχοντας μεταξύ αυτών είναι ο αλησμόνητος Hans Rosling, ο οποίος κατέστησε στόχο ζωής του να διαδώσει μια βασισμένη σε δεδομένα κοσμοθεώρηση και κατ’ επέκταση να εργαστεί για να εξασφαλίσει ότι τα πράγματα θα συνεχίσουν να βελτιώνονται. Έργο που συνεχίζεται από τη σύζυγο, το γιό του και το Ίδρυμα Gapminder. Θα θέλαμε να σας αφήσουμε με ένα χαρακτηριστικό βίντεο εκ μέρους του που μας ενέπνευσε προς την υλοποίηση αυτών των άρθρων:
“Πώς να μην είστε αδαείς για τον Κόσμο” | Hans and Ola Rosling:
