Ο κορωνοϊός μας βρήκε σε μια περίοδο κατά την οποία μόλις είχαμε αρχίσει να βγαίνουμε από την πολυετή οικονομική κρίση και τις πολύπλευρες συνέπειές της. Ήταν μια περίοδος που είχε προκαλέσει άγχος, φόβο, ανασφάλεια, ματαίωση, θυμό και, σε πολλούς, κατάθλιψη. Έτσι, πάνω που αρχίσαμε να παίρνουμε μια «ανάσα» και να εμφανίζεται, δειλά-δειλά, λίγη αισιοδοξία, μας προέκυψε ο κορωνοϊός. Ένας επισκέπτης άγνωστος, που δεν γνωρίζουμε τα «χούγια» του, δύστροπος, επιθετικός, απαιτητικός και -ας μην τον παίρνουμε αψήφιστα- επικίνδυνος… Είναι ένας θρασύτατος επισκέπτης που δεν κάνει διακρίσεις, και αν του αφήσουμε ελάχιστα ανοιχτή την «πόρτα», εισβάλλει στο χώρο μας, στο κορμί μας, ακόμα και στα αντικείμενά μας για λίγη ώρα, μέχρι να διαπιστώσει ότι εκεί δεν βρίσκει τη φιλοξενία που απαιτεί.
Ψευδαίσθηση δύναμης
Φυσικό ήταν λοιπόν, να επανέλθουν το άγχος, ο φόβος, η ανασφάλεια, η ματαίωση και ο θυμός, που δεν είχαν προλάβει καλά-καλά να εξαφανιστούν- και, μάλιστα, σε αυξημένη ένταση. Στην προηγούμενη κρίση, τουλάχιστον, είχαμε τη δυνατότητα να ξεσπάμε το θυμό μας κατηγορώντας τις κυβερνήσεις, τους πολιτικούς, την Ευρωπαϊκή Ένωση κλπ. Τώρα, με ποιον να τα βάλουμε για να εκτονωθούμε;
Όλα αυτά τα συναισθήματα, τα οποία δεν βρίσκουν διέξοδο για εκτόνωση μετατρέπονται σε πανικό ή σε άρνηση της σοβαρότητας του κινδύνου και, δυστυχώς, σε ανυπακοή των οδηγιών των επιστημόνων και της κυβέρνησης. Αυτή η ανυπακοή δίνει μια ψευδαίσθηση δύναμης και ελέγχου: «Δεν θα μου πείτε εσείς τι να κάνω. Εγώ είμαι ελεύθερος άνθρωπος και θα κάνω ό,τι θέλω!» Μια ψευδαίσθηση με ολέθρια αποτελέσματα για όλους…
Επιπλέον, το πρωτόγνωρο -για πολλούς- της κατάστασης του περιορισμού στο σπίτι και η έλλειψη ευρηματικών συμπεριφορών για την αντιμετώπισή της προκαλούν, σε μικρούς και μεγάλους, αμηχανία, εκνευρισμό, δυσφορία, πλήξη και άγχος. Η αλλαγή της καθημερινής ρουτίνας, για την οποία, συχνά, παραπονιόμαστε, και, πολύ συχνά, ευχόμαστε να είχαμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο, ξαφνικά μας τρομάζει! «Και τώρα, τι κάνουμε;»
Δημιουργικός χρόνος
Θα έλεγα, κάνουμε όλα αυτά που, πάντα, ονειρευόμαστε να είχαμε το χρόνο να τα κάνουμε! Να έρθουμε πιο κοντά με τον/τη σύντροφό μας και να επικοινωνήσουμε ουσιαστικά μαζί τους, να ξαναθυμηθούμε γιατί επιλέξαμε να είμαστε μαζί. Να περάσουμε δημιουργικό χρόνο με τα παιδιά μας. Είδα σε κάποιο από τα κοινωνικά μέσα ένα από αυτά τα «καρτελάκια» που εμφανίζονται, συχνά, με κάποιο αστείο, που εικονογραφεί με χιούμορ την αποξένωση των μελών της οικογένειας: «Χθες, λόγω του κορωνοϊού έμεινα σπίτι με την οικογένεια. Καλοί άνθρωποι μου φάνηκαν!»… Να κουβεντιάσουμε μαζί τους, λοιπόν, να παίξουμε επιτραπέζια, να ακούσουμε και να κατευνάσουμε τους φόβους τους, τις ανησυχίες τους και να μιλήσουμε για τα όνειρά τους. Να τους δώσουμε υλικά για ζωγραφική και χειροτεχνίες. Να τους εξηγήσουμε ψύχραιμα τι συμβαίνει και γιατί είναι ανάγκη να στερηθούν, ίσως, κάποιες δραστηριότητες ή επαφές για ένα διάστημα για να προστατέψουν τη δική τους υγεία και των άλλων. Να σχολιάσουμε μαζί τους τις ταινίες, καθώς και άλλα που μπορεί να βλέπουν στην τηλεόραση. Να διαβάσουμε εκείνα τα βιβλία που θέλαμε να διαβάσουμε και δεν προλαβαίναμε. Να κοιμηθούμε λίγο περισσότερο το πρωί! Να κάνουμε τα μαστορέματα, τα συγυρίσματα, τις εκκαθαρίσεις που χρειάζονται να γίνουν στο σπίτι και όλο τα αναβάλλαμε. Να δοκιμάσουμε καινούργιες συνταγές. Να χορέψουμε με τα μέλη της οικογένειάς μας. Να μιλήσουμε στο τηλέφωνο με φίλους και συγγενείς που έχουμε παραμελήσει. Να ασχοληθούμε με τα χόμπι μας που έχουμε εγκαταλείψει ή να πειραματιστούμε με νέα. Να γνωριστούμε επιτέλους με τους διπλανούς γείτονες μέσω των μπαλκονιών μας –διατηρώντας, φυσικά, τη σωστή απόσταση. Και, βέβαια, ο ελεύθερος χρόνος είναι ίσως μια ευκαιρία για λίγη ενδοσκόπηση… Να σκεφτούμε τον τρόπο ζωής που ακολουθούμε, μέχρι σήμερα, να αναλογιστούμε τι είναι πραγματικά σημαντικό για μας, τι αλλαγές θα θέλαμε να κάνουμε στη ζωή μας, αν έχουμε παραμελήσει τον εαυτό μας και τις ανάγκες μας, τι ανακαλύπτουμε σε σχέση με τον εαυτό μας, μέσα από αυτήν τη δοκιμασία.
Όχι στη θυματοποίηση
Οι επιλογές είναι πολλές, αρκεί να μην πέσουμε στην παγίδα της θυματοποίησης και της αίσθησης του «εγκλεισμού». Δεν είμαι αρσενική «Πολυάννα» και δεν υποβαθμίζω τη σοβαρότητα της κατάστασης, τον κίνδυνο ή τις δυσκολίες. Επίσης, δεν αρνούμαι ότι, τα τελευταία χρόνια, μας έχουν έρθει πολλά και μαζεμένα, οπότε είναι φυσικό να νιώθουμε καταπονημένοι και απογοητευμένοι. Όμως, ο κορωνοϊός είναι εδώ και δεν έχουμε άλλη επιλογή από τον αντιμετωπίσουμε με ψυχραιμία, σύνεση και ΥΠΑΚΟΗ σ’ αυτούς που πασχίζουν να μας προστατέψουν.
Δεν είμαι γιατρός και δεν χρειάζεται να επαναλάβω αυτά που μας συμβουλεύουν, καθημερινά, από όλα τα μέσα, οι ειδικοί για όσα πρέπει να κάνουμε και να μην κάνουμε για να παραμείνουμε υγιείς εμείς και υπόλοιποι συνάνθρωποί μας. Μπορώ μόνο να σας συστήσω να τα τηρείτε σχολαστικά! Ως ψυχολόγος, όμως, μπορώ να σας προτείνω κάποιες μεθόδους για τον περιορισμό του άγχους και του πανικού.
- Θετική σκέψη! Οι σκέψεις δεν «μας έρχονται» απ’ έξω. Τις παράγουμε εμείς. Όταν κάνετε μια αρνητική σκέψη κάντε ό,τι κάνετε όταν βλέπετε μια ταινία στην τηλεόραση που σας στενοχωρεί ή σας αγχώνει. Πάρτε το τηλεκοντρόλ του νου σας και αλλάξτε κανάλι! Αντικαταστήστε την με μια θετική σκέψη που καλό είναι να την έχετε έτοιμη. Για παράδειγμα, αντικαταστήστε τη σκέψη «Θα αρρωστήσουμε και θα πεθάνουμε όλοι» με το «Θα παραμείνουμε όλοι υγιείς» και πιστέψτε το. Μην το ακυρώσετε με την αρνητική σκέψη «Σιγά μη μείνουμε!».
- Μην ενδίδετε στην καταστροφολογία και στην τρομολαγνεία τοξικών ανθρώπων ή καναλιών. Δίνετε προσοχή μόνο σε αξιόπιστες πηγές.
- Ασκείστε την ενσυνειδητότητα. Δηλαδή, τη σκόπιμη εστίαση της προσοχής σας στην παρούσα στιγμή, στην παρατήρηση του τι συμβαίνει εξωτερικά και εσωτερικά, χωρίς κριτική. Όταν ο νους μας προσπαθεί να μαντέψει τι θα συμβεί στο μέλλον ή ανατρέχει, συνεχώς, στο παρελθόν και παρόμοιες δυσάρεστες καταστάσεις, το άγχος αυξάνεται. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε το παρελθόν γιατί έχει περάσει, ούτε το μέλλον, αφού δεν έχει έρθει ακόμα… Η συνειδητή εστίαση στο παρόν μας δίνει τη δυνατότητα να παρατηρούμε τις σκέψεις μας και τα συναισθήματά μας, πράγμα που μας επιτρέπει να αξιολογούμε ψύχραιμα τις καταστάσεις και να τις αντιμετωπίζουμε.
- Ο πανικός είναι, σχεδόν, εξίσου επικίνδυνος με τον κορωνοϊός. Καταβάλλει και αδρανοποιεί το ψυχολογικό αμυντικό μας σύστημα, την ορθή σκέψη, τις δυνάμεις υγειών αντιδράσεων, τους σωστούς χειρισμούς οποιασδήποτε κατάστασης. Κλείστε για λίγο τα μάτια, και πάρτε μερικές βαθιές εισπνοές -όχι περισσότερες από πέντε τη φορά- εκπνέοντας σε διπλάσιο χρόνο.
- Μάθετε και εφαρμόστε απλές ασκήσεις γιόγκα, χαλάρωσης και αναπνοής, καθώς και τεχνικές διαλογισμού, που μπορείτε να βρείτε σε σχετικά βιβλία ή ακόμα και στο Διαδίκτυο.
- Κάντε σωματική άσκηση μέσα στο σπίτι ή χορέψτε με συνοδεία ευχάριστης μουσικής. Μη μένετε αδρανείς κοιτώντας το ταβάνι και κλαίγοντας τη μοίρα σας!
- Να τρέφεστε σωστά, για να ενισχύετε το ανοσοποιητικό σας σύστημα, και μην πέφτετε για ύπνο βλέποντας τηλεόραση. Οι ταινίες βίας, τρόμου και καταστροφών ή οι δυσάρεστες ειδήσεις θα επηρεάσουν αρνητικά τον ύπνο σας. Είναι σημαντικό να έχετε έναν ήρεμο και χορταστικό ύπνο.
- Μη χάνετε το χιούμορ σας και το γέλιο σας. Ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές, μπορούμε να δούμε και μια αστεία πλευρά της κατάστασης. Μη νιώθετε ενοχή αν γελάσετε!
- Και, τέλος, ακολουθείστε τη λαϊκή σοφία που αποτυπώνεται στο πίσω παρμπρίζ πολλών φορτηγών και μας θυμίζει: «Κι αφτό θα περάσι»!
Γιατί θα περάσει και, αν είμαστε προσεκτικοί, με τις λιγότερες δυνατές απώλειες και, ίσως, αφήνοντάς μας μερικά σημαντικά μαθήματα ζωής!
