Πώς μπορεί η ανθρωπότητα να ανθίσει για τις επόμενες γενιές, χωρίς να καταστρέψει τον ζωντανό κόσμο που μας συντηρεί όλους;
Αυτό είναι το κρίσιμο ζητούμενο σε μια εποχή που η ανθρωπότητα υφίσταται ραγδαίες αλλαγές. Αλλαγές που σπρώχνουν τις κοινωνίες να επανεξετάσουν τι σημαίνει ανάπτυξη και πρόοδος και τη σημασία τους για την παγκόσμια «βιωσιμότητα». Αυτή τη σύνθετη αλλά και τόσο ξεκάθαρη, συνάμα, έννοια.
Η πρόκληση της «βιωσιμότητας» αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας και μπορεί να συνοψιστεί στα εξής: Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι ο, μόνος ίσως, ελπιδοφόρος δρόμος που μας οδηγεί από τη σημερινή -κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική- παγκόσμια κρίση στο μέλλον. Η μεγάλης κλίμακας κοινωνική αλλαγή, όπως απαιτεί ο μετασχηματισμός προς μια βιώσιμη ανάπτυξη, είναι πρώτα μια «μάχη» για τις καρδιές και τα μυαλά των ανθρώπων και στη συνέχεια υιοθετείται από τη νομοθεσία και τις οικονομικές πολιτικές…
Ωστόσο, κάθε αλλαγή χρειάζεται πολλά και κατάλληλα άτομα για να την εκπονήσουν. Οι περισσότεροι άνθρωποι, καθώς και οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες, σκέφτονται βραχυπρόθεσμα. Συχνά, υπάρχει έλλειψη κατάλληλων γνώσεων και μέσων για την αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων μετασχηματισμών. Αν το κοινό είναι ανεπαρκώς ενημερωμένο σχετικά με τις προκλήσεις της βιώσιμης ανάπτυξης και τις αναγκαίες αλλαγές, ο φόβος και η αβεβαιότητα μπορεί να προκαλέσουν μια γενική αντίσταση στην αλλαγή.
Γι’ αυτό, η εποικοδομητική μας δημοσιογραφία, ο Ορθός Λόγος, έρχεται να ανιχνεύσει και να ενημερώσει υπεύθυνα για το μεγάλο τούτο κεφάλαιο της Βιωσιμότητας. Οι φόβοι και οι ανησυχίες χάνονται όταν γνωρίσουμε όλοι πως ακριβώς έχουν τα πράγματα, πέρα από αγκυλώσεις και πλάνες…
Παρόλο που υπάρχει, πλέον, συναντίληψη ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν μη αναστρέψιμες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι επιστήμονες διαφωνούν ως προς τις λύσεις, ειδικά αν αυτές περιλαμβάνουν την ανάσχεση της οικονομικής ανάπτυξης. Αυτή η διαφωνία εμποδίζει τη δράση. Ήρθε η ώρα να τερματίσουν τη διαμάχη τους. Ο κόσμος τους χρειάζεται για να επικεντρωθούν στους μεγαλύτερους στόχους της αναχαίτισης της καταστροφικής περιβαλλοντικής καταστροφής και της βελτίωσης της ευημερίας.
Καθώς οι πόροι είναι πεπερασμένοι θα πρέπει να εκλογικεύεται η χρήση τους ώστε να διασφαλίζεται πως θα επαρκέσουν για τις μελλοντικές γενιές, χωρίς να μειώνεται η παρούσα ποιότητα ζωής. Η βιωσιμότητα μετριέται εμμέσως και πάντως με συντονισμένες στρατηγικές μπορούμε να την εντάξουμε στις προτεραιότητές μας για το κοινό καλό στην προοπτική του χρόνου.
Όλα τα κράτη καλούνται εξίσου να διαδραματίσουν τον ρόλο τους στην εξεύρεση κοινών λύσεων για τις επείγουσες προκλήσεις του κόσμου. Επιπλέον, πρέπει να δημιουργηθούν κίνητρα για την ενθάρρυνση της κοινωνίας των πολιτών και όλων των ανθρώπων ώστε να συμβάλλουν όλο και πιο ενεργά στη βιώσιμη ανάπτυξη.
Στην παρούσα φάση, βεβαίως, ο αρνητικός παράγων του πολέμου στην Ουκρανία κάθε άλλο παρά συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη, απειλώντας να τινάξει στον αέρα κάθε πρωτοβουλία και κάθε στόχο που έχει τεθεί σε εθνικό ή υπερεθνικό επίπεδο, τουλάχιστον στην Ευρώπη. Υπ’ αυτήν την έννοια, μόνο αν ενωθούμε, ως παγκόσμια κοινότητα και αποδείξουμε ότι μπορούμε να υπερισχύσουμε των διαφορών μας, θα έχουμε πιθανότητες να τερματίσουμε και αυτή την κρίση και να αποτρέψουμε άλλες.
Συναφώς, σε δύσκολους καιρούς, αναδεικνύεται ο ρόλος των διεθνών οργανισμών στην κλιματική δικαιοσύνη και στο ζήτημα της βιοποικιλότητας, ώστε να διασφαλισθεί η βιωσιμότητα του οικοσυστήματος. Το θέμα της διαφάνειας εκ μέρους της αγοράς με την ευρεία έννοια εντάσσεται και αυτό στην ίδια προβληματική. Οι πληροφορίες πχ, για τις εκπομπές CO2 είναι απαραίτητες και πρέπει να παρέχονται απρόσκοπτα και με ειλικρίνεια από επενδυτές, εταιρίες, πόλεις, κυβερνήσεις με στόχο να βρεθούν λύσεις βιώσιμης ανάπτυξης. Διότι, «είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα». Στο παρόν τεύχος και στο πλαίσιο όλων αυτών που περιγράφουμε, παρουσιάζουμε τις θέσεις σημαντικών προσώπων τα οποία ασχολούνται με το ζήτημα των πληροφοριών, του ρόλου των παγκόσμιων οργανισμών και των επιχειρήσεων στο συγκεκριμένο τομέα με απολογισμό δράσεων βάσει προτύπων. Η εταιρική λογοδοσία είναι κυρίαρχη διαδικασία στην ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος ως μέρους της βιώσιμης ανάπτυξης.
Φυσικά, επειδή, όπως φαίνεται, η κλιματική αλλαγή δεν θα σημάνει το τέλος του ανθρώπινου πολιτισμού επί Γης, παρά τις καταστροφικές συνέπειές της, καλόν είναι να προσέξουμε πως θα αδειάσουμε τις παιδικές ψυχές από το «κλιματικό άγχος». Εδώ είναι που οφείλουμε να λειτουργήσουμε αν μη τι άλλο εποικοδομητικά, λέγοντας αλήθειες αλλά όχι υπερβολές στις γενιές που ακολουθούν. Άλλωστε, δεν φταίνε εκείνες για τα λάθη τα δικά μας… Τα μηνύματα πρέπει να είναι αισιόδοξα και η νουθεσία προς τους νέους να βρίσκουν λύσεις για το ξεπέρασμα κάθε εμποδίου.
Οι προτεινόμενες λύσεις για τον μετασχηματισμό των κοινωνιών μας προς την κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης είναι ευρέως διαθέσιμες σε εμάς σήμερα. Είναι, λοιπόν, δυνατό να ακολουθήσουμε ένα μονοπάτι που διαχωρίζει την κατανάλωση πόρων από την ευημερία. Το γεγονός ότι ο δρόμος αυτός είναι μακρύς δεν συνηγορεί κατά του να ξεκινήσουμε, αλλά, μάλλον, υπέρ του να κινηθούμε ταχέως.
Το ερώτημα ‘τι μπορεί να κάνει ο καθένας μας για να κάνει τον κόσμο πιο βιώσιμο’, δεν είναι εύκολο να απαντηθεί. Ίσως εμείς οι ίδιοι μπορούμε να κάνουμε τη μεγαλύτερη διαφορά,
-αν πάρουμε και άλλους ανθρώπους μαζί μας στην πορεία προς τη βιώσιμη ανάπτυξη,
-αν δράσουμε από κοινού και συνδεθούμε σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο,
-αν πιέσουμε για θεμελιώδεις αλλαγές στην πολιτική, έτσι ώστε να ακουστεί ξανά η φωνή των ανθρώπων και όχι μόνο η φωνή των μεγάλων εταιρειών και τραπεζών,
-αν μειώσουμε τη συλλογική μας κατανάλωση μόνο κατά 10%, γιατί αυτό θα είχε σημαντικό αντίκτυπο σε πολλές από τις πιο ρυπογόνες δραστηριότητες της οικονομίας μας.
Χρειαζόμαστε, λοιπόν, τόσο συστημικό μετασχηματισμό όσο και ατομικές αλλαγές συμπεριφοράς. Το ένα χωρίς το άλλο δεν θα μας οδηγήσει στην απαραίτητη κλίμακα αλλαγής με τον απαραίτητο ρυθμό.
Να είμαστε ευγνώμονες που ζούμε σε μια εποχή η οποία μας προκαλεί τόσο πολύ να αλλάξουμε και ξυπνά μέσα μας αυτό το αισθησιακό, σχεδόν ερωτικό ένστικτο για τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη. Πρέπει να επιτρέψουμε στα θετικά οράματα του μέλλοντος να ζωντανέψουν μέσα μας. Διότι, τίποτα νέο δεν θα έρθει στον κόσμο μέσω ημών που δεν έχει προηγουμένως πάρει μορφή στη συνείδησή μας…
Στις φιλελεύθερες κοινωνίες εκτιμάται η πολλαπλότητα των αξιών. Η ευρωπαϊκή κληρονομιά είναι πολύ πιο πλούσια από την υλική κατανάλωση. Οι θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ είναι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ελευθερία, η δημοκρατία, η ισότητα και το κράτος δικαίου και δεν μπορούν να περιοριστούν ή να υποκατασταθούν από την αύξηση του ΑΕΠ. Εάν υπάρχουν όρια στην οικονομική ανάπτυξη και στην τρέχουσα πορεία (δηλαδή στο «σχέδιο Α»), το σχέδιο Β για την επίτευξη της βιωσιμότητας είναι να καινοτομήσουμε σε τρόπους ζωής, κοινότητες και κοινωνίες που καταναλώνουν λιγότερο μεν, αλλά είναι ελκυστικές για όλους και όχι μόνο για άτομα με περιβαλλοντικό, πνευματικό ή ιδεολογικό ενδιαφέρον.
Η αυξανόμενη σειρά αλληλένδετων παγκόσμιων κρίσεων μας υπενθυμίζει ότι καμία χώρα, πλούσια ή φτωχή, δεν έχει ανοσία σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς. Υπό το πρίσμα αυτών των πολύπλοκων προκλήσεων, η διεθνής συνεργασία, η παγκόσμια αλληλεγγύη και η πολυμέρεια παραμένουν ο ασφαλέστερος τρόπος για την επίλυση αυτών των παγκόσμιων προκλήσεων. Ως οι πνευματικοί αρχιτέκτονες του μέλλοντός μας, έχουμε τη δύναμη να σχεδιάσουμε και να φωτίσουμε το αβέβαιο κοινό μέλλον μας και, με τον τρόπο αυτό, να το συνδιαμορφώσουμε έτσι ώστε να επιτρέψει στους απογόνους μας να ευημερήσουν. Δεν υπάρχει πραγματικά μεγαλύτερο καθήκον…
Ο χρόνος κυλάει αντίστροφα, αλλά, σίγουρα, μπορούμε και οφείλουμε να τα καταφέρουμε όπως άλλωστε η ιστορία (και τα δεδομένα) έχει δείξει ότι η ανθρωπότητα εξελισσόμενη ξεπερνά τελικά όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει και σταδιακά προοδεύει…!
