Όσο περισσότερο παραμένουμε στάσιμοι στο μεταίχμιο ανάμεσα στο «πριν» και το «μετά», τόσο καθυστερούμε την ίδια την εξέλιξή μας. Το προηγούμενο τεύχος μας («Πριν το Μετά») ήταν μια αναμέτρηση με αυτή την καθοριστική στιγμή: τη συνειδητοποίηση πως για να υπάρξει πραγματική μετάβαση, πρέπει πρώτα να αντιληφθούμε βαθιά τη φύση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε. Το νέο τεύχος, που έχετε στα χέρια σας, κάνει το επόμενο βήμα. Επιλέγει συνειδητά την πιο δύσκολη, αλλά και την πιο απαραίτητη θεματική: την ευθύνη.
Η ευθύνη δεν είναι μια αφηρημένη ηθική έννοια, αλλά η ουσία κάθε βήματος που κάνουμε μπροστά. Είναι η συνειδητοποίηση ότι καμία θετική αλλαγή δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς ανάληψη των συνεπειών των πράξεών μας, ατομικά και συλλογικά. Σε έναν κόσμο που μοιάζει να κυριαρχείται από μια διαρκή «πολυκρίση», όπου κάθε βεβαιότητα διαλύεται και κάθε σταθερό σημείο αναφοράς φαίνεται να εξαφανίζεται, η ευθύνη δεν είναι απλά μια επιλογή, αλλά επιτακτική ανάγκη.
Επιλέξαμε αυτή τη θεματική, ακριβώς επειδή πιστεύουμε ότι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η ευθύνη είναι το πραγματικό «αντίδοτο» απέναντι στον κυνισμό και την παραίτηση. Ζούμε σε έναν κόσμο που κατά κύριο λόγο ανταμείβει την αδιαφορία ή το θράσος, επιτρέποντας στον λαϊκισμό και στην εύκολη κριτική να υποκαθιστούν τη σοβαρή πρόταση και τον ουσιαστικό διάλογο. Επιλέξαμε την ευθύνη, γιατί πιστεύουμε ότι η κοινωνία μας δεν έχει την πολυτέλεια να συνεχίσει να υποκρίνεται πως τα προβλήματά της μπορούν να λυθούν από κάποιους άλλους, κάπου αλλού, κάποια άλλη στιγμή.
Η ευθύνη είναι δύσκολη, γιατί απαιτεί γενναιότητα. Απαιτεί να δούμε καθαρά τις αδυναμίες μας, τις αντιφάσεις μας, τα λάθη μας. Απαιτεί, όμως και να αποδεχτούμε την πραγματικότητα, όχι ως αφορμή για απαισιοδοξία, αλλά ως πρόκληση για ενεργό παρέμβαση. Επιλέξαμε την ευθύνη γιατί αρνούμαστε να δεχτούμε ότι η κοινωνική εξέλιξη είναι κάτι που συμβαίνει από μόνο του, ως αποτέλεσμα κάποιας φυσικής νομοτέλειας. Η ευθύνη σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε την «εξουσία» που έχουμε στα χέρια μας να αλλάξουμε τα πράγματα – και μαζί με αυτήν αναγνωρίζουμε την ανάγκη να τη χρησιμοποιήσουμε σοφά.
Το τεύχος αυτό αποτελεί μια παρότρυνση προς κάθε αναγνώστη, να αναλάβει προσωπικά την ευθύνη για το επόμενο βήμα. Όχι γιατί είναι εύκολο ή βολικό, αλλά γιατί είναι αναγκαίο και, τελικά, το μοναδικό βήμα που μπορεί να δώσει νόημα στην ύπαρξή μας μέσα σε αυτόν τον κόσμο. Σε κάθε πτυχή της καθημερινής μας ζωής – από το τι επιλέγουμε να συζητήσουμε ως κοινωνία, μέχρι τις πολιτικές αποφάσεις που καλούμαστε να στηρίξουμε ή να απορρίψουμε – η ευθύνη μάς καλεί να είμαστε παρόντες, να κρίνουμε με περίσκεψη, να δρούμε με συνείδηση του κόστους και της επίδρασης που έχει η κάθε μας επιλογή. Να λειτουργούμε, δηλαδή, ορθολογικά.
Η ευθύνη είναι η απόλυτη έκφραση της ελευθερίας, γιατί μόνο όποιος αναλαμβάνει τις συνέπειες των επιλογών του μπορεί πραγματικά να θεωρηθεί ελεύθερος. Είναι, επίσης, η ίδια η ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως εύστοχα έχει τεθεί: «Είμαστε οι επιλογές μας». Κάθε μας απόφαση δεν είναι μόνο πράξη ατομική – είναι ταυτόχρονα δήλωση του κόσμου που θέλουμε να ζήσουμε, της κοινωνίας που επιθυμούμε να οικοδομήσουμε.
Η ευθύνη είναι το αντίβαρο στην αυταπάτη, η ασπίδα μας απέναντι στο χάος και στον μηδενισμό. Είναι ο μόνος δρόμος για να οικοδομήσουμε ένα αύριο που δεν βασίζεται στο πρόσκαιρο όφελος, αλλά στην ουσιαστική, βιώσιμη πρόοδο. Η ευθύνη είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται η εμπιστοσύνη, η αξιοπιστία, η αλληλεγγύη, η δημοκρατία. Και αυτό το τεύχος θέλει να μας θυμίσει ακριβώς αυτή την πολύτιμη, κρίσιμη αλήθεια.
Ας μη φοβηθούμε, λοιπόν, το βάρος αυτής της ευθύνης. Ας την αγκαλιάσουμε με θάρρος, γνωρίζοντας πως, όπως σοφά είχε πει ο αρχαίος ιστορικός Θουκυδίδης, «το μέλλον ανήκει σε εκείνους που παίρνουν τις πιο δύσκολες αποφάσεις σήμερα».
Το επόμενο βήμα είναι στα χέρια μας. Το επόμενο βήμα είναι δική μας ευθύνη.
