Κι όμως, η ανθρωπότητα «πηγαίνει μπροστά»!

Είναι γεγονός πως πολλοί άνθρωποι πιστεύουν -το πίστευαν ακόμα και πριν την έλευση του κορωνοϊού-  ότι ζούμε σε έναν κόσμο, ο οποίος πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο. Είναι, επίσης, γεγονός ότι οι θεσμοί, η δημοσιογραφία και τα ΜΜΕ, διέρχονται μία αυξανόμενη κρίση εμπιστοσύνης, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου. Όμως, πόση σημασία έχουν όλα αυτά έναντι της πραγματικότητας;

Ορθός Λόγος: Γιατί εξακολουθεί ο Διαφωτισμός να είναι τόσο σημαντικός για την ανθρωπότητα, και γιατί, παρά τις δυσκολίες της εποχής, η ανθρωπότητα εξακολουθεί  να βρίσκεται σε θετική τροχιά;

S. Pinker: Δεν είναι τόσο ο Διαφωτισμός στον οποίον έχω αναφερθεί, όσο τα ιδεώδη που γέννησε και που εξαπλώθηκαν αποσπασματικά, κυρίως, κατά την διάρκεια του 18^ου αιώνα στην Ευρώπη. Είναι τα ιδεώδη που έχουν σημασία, όχι οι αρχικοί εμπνευστές τους.  Συμπεριλαμβάνουν:

α) τη  λογική: την ιδέα ότι πρέπει να αναλύουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο κόσμος, να θέτουμε ξεκάθαρους στόχους και να αποφασίζουμε ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος επίτευξής τους,

β) την επιστήμη: την εφαρμογή της λογικής στο φυσικό κόσμο, που εμπεριέχει τη διαδικασία μέσω της οποίας διαπιστώνεται, στοιχειοθετημένα, αν ισχύει ή όχι μία ιδέα, αλλά και την αναζήτηση απαντήσεων ως προς το γιατί τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι.

γ) τον ανθρωπισμό: την προτεραιότητα της ευημερίας των ανθρώπων -ανδρών, γυναικών και παιδιών- ως κύριο στόχο, πάνω από κοινωνική τάξη, καταγωγή, έθνος, φυλή, ιδεολογία, δόγμα ή θρησκεία.

Αυτές ήταν οι ιδέες που ανέδειξε ο Διαφωτισμός και αυτές είναι οι ιδέες που «εξυμνώ».

ΟΛ: Εάν ωστόσο η ζωή των ανθρώπων συνεχώς βελτιώνεται, βάσει πολλών και διαφορετικών δεικτών, τότε πως εξηγείται η μεγάλη αύξηση στην δημοτικότητα του λαϊκισμού τα τελευταία χρόνια και η συνεχώς αυξανόμενη κρίση εμπιστοσύνης προς μεγάλους κοινωνικούς θεσμούς, κυβερνήσεων, κλπ.; Με άλλα λόγια, εάν τα πράγματα γίνονται καλύτερα, τότε γιατί τόσοι άνθρωποι πιστεύουν ότι συμβαίνει το αντίθετο;

S. Pinker: Οι περισσότεροι άνθρωποι φτιάχνουν μια εικόνα για τον κόσμο μέσω της δημοσιογραφίας και των ΜΜΕ και όχι δια μέσω των διαχρονικών τάσεων που έχω παρουσιάσει στα βιβλία μου. Η δημοσιογραφία, παρουσιάζει τον κόσμο με αρνητικότητα. Η βία και η τραγωδία «πουλάνε» και τραβούν την προσοχή μας, οπότε υπάρχει μία εμπορική τάση στις τάξεις της δημοσιογραφίας να δοθεί έμφαση στην βία και στις καταστροφές. Ωστόσο, το γεγονός ότι οι ειδήσεις καλύπτουν τα γεγονότα με ορίζοντα ημερών και ωρών σημαίνει πως θα δώσουν έμφαση στα γεγονότα που συμβαίνουν άμεσα, και ό,τι συμβαίνει άμεσα είναι σχεδόν πάντα αρνητικό: μία επιδημία, πυροβολισμοί, τρομοκρατική επίθεση, τσουνάμι, κάποια καταστροφή, ενώ οι θετικές ειδήσεις έχουν την τάση να εξελίσσονται σε βάθος χρόνου, με λίγες ποσοστιαίες μονάδες ετησίως. Μάλλον δεν θα υπάρξει ποτέ μία Πέμπτη τον Οκτώβριο όπου η πείνα θα έχει εξαλειφθεί ή οι πόλεμοι θα έχουν σταματήσει. Μόνο όταν κάποιος κοιτάξει πίσω στον χρόνο και μελετήσει τις τάσεις σε βάθος χρόνου θα καταλάβει πόση πρόοδος έχει σημειωθεί…

Επίσης έχει σημειωθεί μία γενική πτώση στην εμπιστοσύνη του κοινού προς τους θεσμούς όλων των ειδών, παρόλο που παραδόξως η επιστήμη παραμένει ένα από τα επαγγέλματα που διατηρεί μεγάλο ποσοστό εμπιστοσύνης, πολύ περισσότερο από την πολιτική και τη δημοσιογραφία. Αλλά εν μέρει εξαιτίας της έμφασης που υπάρχει στα σκάνδαλα, στη διαφθορά και στις αποτυχίες, πολλοί άνθρωποι είναι πεπεισμένοι πως θεσμοί όπως κυβερνήσεις, πανεπιστήμια και το «κράτος» έχουν αποτύχει, παρόλο που έχουν σημειώσει μεγάλες επιτυχίες που σχεδόν ολοκληρωτικά αποκρύπτονται.

ΟΛ: Θα επανέλθουμε στο θέμα των ΜΜΕ και της δημοσιογραφίας σε λίγο, αλλά ήθελα πρώτα να συζητήσουμε την τωρινή κατάσταση με την πανδημία που έχει πλήξει σχεδόν όλο τον πλανήτη και που έχει προκαλέσει μία άνευ προηγουμένου αντίδραση σε πολλές χώρες, με μέτρα που ίσως θα ήταν αδιανόητα πριν από λίγο καιρό, όπως περιορισμοί μετακίνησης, καραντίνες, κλπ. Εσείς πως πιστεύετε ότι θα διαμορφωθεί η ανθρωπότητα και ο κόσμος μετά το τέλος της πανδημίας; Τι μπορούμε να περιμένουμε;

S. Pinker Είναι σχεδόν αδύνατον να το προβλέψουμε, εν μέρει επειδή δεν γνωρίζουμε ακόμα τι διαστάσεις θα έχει προσλάβει η πανδημία όταν πια έχει τεθεί υπό έλεγχο. Ωστόσο, ο κόσμος, για παράδειγμα, ξεπέρασε την Ισπανική Γρίπη, που ήταν μία μεγάλη καταστροφή. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστέψουμε πως ήρθε το τέλος του πολιτισμού ή πως θα καταρρεύσουν αυτοκρατορίες. Θα ήθελα να πιστεύω ότι η πανδημία θα επαναφέρει μία αναγνώριση για την αναγκαιότητα των θεσμών, της εμπειρογνωμοσύνης, της επιστήμης και των… κυβερνήσεων. Δηλαδή, οι αποφάσεις και τα μέτρα πρέπει να βασίζονται σε επιστημονική γνώση και μπορούν να εφαρμοστούν σε μεγάλη κλίμακα μόνο από υπεύθυνους πολιτικούς και δημόσιους λειτουργούς. Είναι εύκολο να πει κάποιος πως όλο το σύστημα πρέπει να καταστραφεί, επειδή τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερο από αυτό που έχουμε τώρα, αλλά σκεπτόμενοι τι θα μπορούσε να μας φέρει η πανδημία, καταλαβαίνουμε πως χωρίς διακυβέρνηση, διαχείριση και εφαρμογή των μέτρων για τη δημόσια υγεία, θα μιλούσαμε για απόλυτο κατακλυσμό. Οι αστοχίες που βλέπουμε, σήμερα, αφορούν έναν κόσμο που δεν ήταν προετοιμασμένος να αντιμετωπίσει την πανδημία, εν μέρει επειδή δεν είχε προνοήσει για την απαραίτητη χρηματοδότηση για την αντιμετώπιση καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης, για την εποπτεία και τη μακροχρόνια έρευνα. Αυτά ακριβώς θα χρειαστούμε για να θέσουμε την πανδημία υπό έλεγχο και να αποτρέψουμε μελλοντικές ανάλογες πανδημίες.

ΟΛ: Υπάρχουν πολλά εξόχως αρνητικά σενάρια που κυκλοφορούν το τελευταίο καιρό για το τι μπορεί να μας επιφυλάσσει η επόμενη μέρα. Θα γνωρίζετε και σεις πολλά από αυτά, που περιγράφουν τεράστιας έκτασης οικονομική καταστροφή, μόνιμη αφαίρεση ατομικών δικαιωμάτων και άλλα. Πως απαντάτε σε αυτές τις αρνητικές προβλέψεις για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της πανδημίας;

 S. Pinker: Καθώς αντιμετωπίζουμε μία κατάσταση που είναι τόσο σπάνια, δεν γνωρίζουμε πως θα διαμορφωθεί η κατάσταση στη συνέχεια. Ωστόσο, δεν νομίζω πως υπάρχει λόγος να πιστέψουμε πως επειδή τώρα υπάρχουν περιορισμοί, οδηγίες για να μείνουμε σπίτι για να αποφευχθεί ο κίνδυνος διασποράς του ιού, πως αυτό θα σημαίνει ότι οι άνθρωποι θα δεχθούν με χαρά ένα κράτος καταστολής. Οι άνθρωποι γνωρίζουν πως οι περιορισμοί υπάρχουν για συγκεκριμένο σκοπό και όταν ο σκοπός αυτός έχει εκλείψει, δεν νομίζω πως θα γίνει δεκτός ένας γενικότερος περιορισμός ελευθεριών μόνο και μόνο επειδή κάποιοι το διατάσσουν…

ΟΛ: Υπάρχουν άνθρωποι που ανησυχούν για τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, από τη στιγμή που πολλοί τομείς της οικονομίας και πολλές επιχειρήσεις έχουν «παγώσει». Υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν πως «η θεραπεία δεν μπορεί να είναι χειρότερη από την ασθένεια». Τι μέτρα θα μπορούσαν να ληφθούν για την επανεκκίνηση ή ίσως την αναδιαμόρφωση της οικονομίας στην πορεία;

S. Pinker: Από τη μία, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το μεγάλο ανθρώπινο κόστος των μέτρων απομόνωσης και καραντίνας που έχουν εφαρμοστεί και πρέπει να ληφθεί υπόψιν αυτό το κόστος, ότι υπάρχουν άνθρωποι που πεθαίνουν επειδή έχει διακοπεί η εφοδιαστική αλυσίδα για ιατρικό εξοπλισμό, για τομείς που δεν αφορούν τον κορωνοϊό ή το γεγονός ότι θα υπάρξουν θάνατοι και εξαθλίωση, άτομα που, ήδη, ήταν κοινωνικά περιθωριοποιημένα και ίσως αυτοκτονήσουν, ή επίσης πως οτιδήποτε περιορίσει την πρόσβαση και την μετακίνηση θα οδηγήσει σε κάποιους θανάτους οι οποίοι δεν θα μπορούν άμεσα να διασυνδεθούν με τα στατιστικά γύρω από την πανδημία. Από την άλλη όμως, δεν μπορούμε να υποβαθμίσουμε τους κινδύνους μιας χαλάρωσης των μέτρων, καθώς τα κρούσματα της πανδημίας έχουν εκθετική αύξηση και μπορούν να φτάσουν σε ανυπολόγιστα υψηλά ποσοστά, μπορούν να υπερισχύσουν έναντι οιονδήποτε  μέτρων, εάν το ποσοστό των κρουσμάτων δεν παραμείνει σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Οπότε, πρέπει να έχουμε υπόψιν μας τα κόστη από τη μια και  τα οφέλη από την άλλη. Ωστόσο, παρόλο που το κόστος των μέτρων προστασίας δεν είναι μικρό, είναι σχεδόν βέβαιο ότι αξίζει, δεδομένου του εκρηκτικού παρεπόμενου κόστους του μη ελέγχου της εξάπλωσης του ιού…

ΟΛ: Έχει ενδιαφέρον, πάντως, το γεγονός ότι αυτές οι «προβλέψεις» για την μετά την πανδημία εποχή είναι εξαιρετικά αντιφατικές μεταξύ τους και σίγουρα δεν μπορούν να ισχύσουν όλες. Κάποιοι, για παράδειγμα, πιστεύουν πως θα ισχυροποιηθεί η «παγκοσμιοποίηση» και θα δούμε περαιτέρω διεθνή συνεργασία σε σχέση με πριν. Άλλοι, πάλι, λένε το αντίθετο, πως έρχεται δηλαδή το τέλος της παγκοσμιοποίησης, θα επανέλθουν τα «κλειστά σύνορα», ενώ τα έθνη κράτη θα κοιτάζουν ολοένα και περισσότερο τα δικά τους συμφέροντα και μόνο. Ορισμένοι πιστεύουν πως θα έρθει το τέλος του λαϊκισμού, ενώ στον αντίποδα κάποιοι επιμένουν πως ο λαϊκισμός και οι πολιτικοί φορείς του θα ισχυροποιηθούν. Είναι και αυτοί που θεωρούν ότι η πανδημία θα ανοίξει, στη συνέχεια, το δρόμο για την εφαρμογή άλλων πολιτικών προτάσεων, όπως η Πράσινη Νέα Ανάπτυξη ή το Καθολικό Βασικό Εισόδημα (UBI). Εσείς τι πιστεύετε; Ποια «πορεία» θα ακολουθήσει ο πλανήτης και ποιο είναι το μέλλον της διεθνούς συνεργασίας στην μετά-κορωνοϊό εποχή;

 S. Pinker: Είναι και αυτό δύσκολο να προβλεφθεί. Πιστεύω πως θα υπάρξει περισσότερη συνεργασία στα δίκτυα δημόσιας υγείας, απλά, εξαιτίας της κατανόησης για το πως μόνο μέσω της άμεσης ανταλλαγής πληροφοριών για την έξαρση νόσων θα μπορεί η ανθρωπότητα να λάβει αποτελεσματικά μέτρα κατά μελλοντικών πανδημιών. Είναι λιγότερο πιθανό ότι αυτό θα γενικευθεί σε άλλους τομείς διεθνούς συνεργασίας, όπως για θέματα κλιματικής αλλαγής, κυβερνοασφάλειας, τρομοκρατίας, μαύρου χρήματος και μετανάστευσης. Θα είναι αργή η πρόοδος, υπάρχουν θεσμοί για ειδικούς σκοπούς που θα μπορούσαν να αποτελέσουν παραδείγματα προς μίμηση, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο πως θα συμβεί αυτό…

Σε γενικές γραμμές, όταν τα διάφορα κράτη συνεργάζονται με έναν τρόπο, αυτό συνήθως ωθεί την συνεργασία και σε άλλες σφαίρες. Για παράδειγμα, το μεγάλο άνοιγμα στην σχέση των Ηνωμένων Πολιτειών-Κίνας, τη δεκαετία του ’70, ξεκίνησε με την ανταλλαγή ομάδων πινγκ πονγκ στα πλαίσια ενός τουρνουά. Προς αυτή την κατεύθυνση, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν πως κράτη που συμμετέχουν σε περισσότερες διεθνείς συνεργασίες, ακόμα και αν μιλάμε για θέματα που αφορούν τα ταχυδρομεία ή την ύδρευση, είναι λιγότερο πιθανό να εμπλακούν σε στρατιωτικές διαφορές. Με άλλα λόγια, μόλις «σπάσει ο πάγος» και αναγκάζονται κράτη να συνεργαστούν κατά κάποιο τρόπο, αυτό συνήθως προωθεί την συνεργασία και σε άλλους τομείς. Οπότε, παρόλο που δεν μοιάζει πολύ πιθανή μία γενική άνθηση της διεθνούς συνεργασίας, υπάρχουν κάποιοι λόγοι για τους οποίους θα μπορούσαμε να πιστέψουμε πως θα μπορούσε εν τέλει να συμβεί.

ΟΛ: Έχοντας εμπειρία στην Ψυχολογία, επιτρέψτε μου να σας ρωτήσω για τις επιπτώσεις της καραντίνας και απομόνωσης για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Πως μπορεί να επηρεαστεί η ανθρώπινη ψυχολογία, όταν η χρονική διάρκεια αυτών των μέτρων είναι αόριστη και όταν υπάρχει γενικότερα μεγάλη αβεβαιότητα, ακόμα και αν λέγεται πως αυτά τα μέτρα είναι προσωρινά και αναγκαία;

 S. Pinker: Οι άνθρωποι ευημερούν όταν έχουν πληροφορίες. Είμαστε γλωσσικά όντα και ζούμε σε μία τεχνολογική εποχή στην οποία μπορούμε να δούμε μία «πανομοιοτυπία» των ανθρώπων σε πραγματικό χρόνο. Παρόλο που η επικοινωνία από πρόσωπο σε πρόσωπο, η εγγύτητα και η επαφή είναι απαραίτητα συστατικά των ανθρώπινων σχέσεων, έχουμε μία τεράστια ικανότητα να διατηρήσουμε τις σχέσεις μας, απλά και μόνο δια μέσου της «πληροφορίας». Στο παρελθόν, άτομα που ήταν ερωτευμένα μπορούσαν να διατηρήσουν την σχέση τους δι’ αλληλογραφίας, υπήρχαν οι φίλοι δι’ αλληλογραφίας, είχαμε «επιστολικούς» έρωτες με άτομα που ερωτευόντουσαν απλά επικοινωνώντας γραπτώς… Το τηλέφωνο διατηρούσε σε επαφή συγγενικά πρόσωπα ακόμα και πριν την έλευση του διαδικτύου και των βιντεοκλήσεων. Παρόλο που η απομόνωση από την πληροφορία, η μη επικοινωνία με άλλα πρόσωπα, είναι καταστροφική, η έλλειψη επαφής από πρόσωπο σε πρόσωπο δεν είναι τόσο καταστροφική, αρκεί να υπάρχουν άλλα κανάλια επικοινωνίας, όπως αυτά που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία σε επίπεδο πρωτόγνωρο στην ανθρώπινη ιστορία.

ΟΛ: Προβλέπετε μόνιμες αλλαγές στις κοινωνικές συμπεριφορές; Εδώ αναφέρομαι σε ένα πρόσφατο άρθρο το οποίο περιέχει απόσπασμα δικό σας και στο οποίο μιλήσατε για το μέλλον της χειραψίας. Πιστεύετε, λοιπόν, πως η πανδημία θα μας φέρει στη συνέχεια μόνιμες αλλαγές στις ανθρώπινες και κοινωνικές συμπεριφορές;

S. Pinker: Είναι πιθανό να ακολουθήσουν κάποιες κοινωνικές αλλαγές. Μάλιστα, έχουμε βιώσει κάποιες αλλαγές τα χρόνια που είμαστε εν ζωή, εξαιτίας των αλλαγών κοινωνικών ηθών και αξιών. Για παράδειγμα, μέχρι πρόσφατα οι άνδρες στις Ηνωμένες Πολιτείες αγκάλιαζαν άλλους άνδρες περισσότερο από όσο έκαναν όταν ήμουν νεότερος. Νομίζω ότι εν μέρει αυτό έγινε επειδή ο κίνδυνος της ομοφοβίας, ότι θα φανούν, δηλαδή, ομοφυλόφιλοι επειδή αγκαλιάζουν άλλον άνδρα, έχει μειωθεί. Από την άλλη, οι ετεροφυλικές κοινωνικές συμπεριφορές, τουλάχιστον στις Ηνωμένες Πολιτείες καθώς οι Μεσογειακοί λαοί διαφέρουν -με την αύξηση της επίγνωσης για θέματα σεξουαλικής παρενόχλησης- βλέπουμε λιγότερα φιλιά σε κοινωνικές επαφές ετερόφυλων και αυτή η τάση ενδέχεται να αυξηθεί. Άρα, έχουμε δει, ήδη, αλλαγές μέσα σε διάστημα δεκαετιών, και, συνεπώς, είναι πιθανό με τα μέτρα προφύλαξης εξαιτίας της πανδημίας, να υπάρχει μεγαλύτερη αίσθηση για το ενδεχόμενο εξάπλωσης του ιού και ίσως θα αρχίσουμε να βλέπουμε λιγότερες χειραψίες, που θα θεωρούνται σχεδόν …απεχθείς, να υιοθετούμε προσκρούσεις με τον αγκώνα ή άλλες χειρονομίες που δεν απαιτούν επαφή. Είναι αρκετά πιθανό. Δεν νομίζω, ωστόσο, πως θα επηρεαστούν σημαντικά οι ανθρώπινες σχέσεις, καθώς μιλάμε για συνήθειες τελετουργικές. Όταν συναντήσεις ένα γνωστό και του δώσεις φιλί στο μάγουλο, δεν είναι σεξουαλικό, οπότε μπορείς να αλλάξεις αυτή τη συνήθεια, χωρίς να αλλάξουν τα βασικά στοιχεία των ανθρώπινων σχέσεων.

ΟΛ: Μιλώντας περισσότερο για το θέμα της ψυχολογίας αλλά και για τα ΜΜΕ στα οποία αναφερθήκαμε νωρίτερα, θίξατε την αρνητικότητα που βλέπουμε στα μέσα ενημέρωσης και τους λόγους που εξηγούν γιατί τα ΜΜΕ συνηθίζουν να παρουσιάζουν τις ειδήσεις με αρνητικότητα. Κατά την εκτίμηση σας, ποιες είναι οι κοινωνικές και ψυχολογικές επιδράσεις του κοινού από αυτό τον καθημερινό «βομβαρδισμό» του;

S. Pinker: Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν πως η παρακολούθηση των ειδήσεων μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του άγχους, της κατάθλιψης και της αίσθησης ανημποριάς. Νομίζω πως υπάρχει λόγος να ανησυχήσουμε ότι αυτή η συνεχής αρνητικότητα, που, ξεπερνάει την αναγκαία ενημέρωση για τους υπαρκτούς κινδύνους του κόσμου μας, μπορεί να βλάψει την συναισθηματική υγεία του ανθρώπου.

ΟΛ: Η χρήση της γλώσσας είναι ένα θέμα στο οποίο έχετε δώσει έμφαση. Εξετάζοντας το από την οπτική των μέσων ενημέρωσης, τα ΜΜΕ πως χρησιμοποιούν ή χειραγωγούν τη γλώσσα για λόγους εντυπωσιασμού, παραπληροφόρησης και εκφοβισμού; Έχετε κάποια παραδείγματα για το πως τα ΜΜΕ χειραγωγούν την γλώσσα επί του προκειμένου;

S. Pinker: Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Υπάρχει μία τάση στην δημοσιογραφία, όποτε παρουσιάζεται κάποια θετική εξέλιξη, να προστίθεται ένας «αστερίσκος» για να δοθεί μία αρνητική εικόνα στην είδηση. Για παράδειγμα, ένας τίτλος άρθρου που έχω κρατήσει στην συλλογή μου έγραφε «Μείωση του ποσοστού ανεργίας, αλλά πολλοί νιώθουν αποκλεισμένοι». Δηλαδή, παρόλο που μειώθηκε η ανεργία, επειδή δεν έχει πέσει στο μηδέν, καταφέρνει ο τίτλος να παρουσιάσει την είδηση ως αρνητική. Πάντα θα πεθαίνουν άνθρωποι, πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που είναι άνεργοι, που θα είναι δυσαρεστημένοι μέχρι την έλευση του Μεσσία, καμία εξέλιξη δεν θα είναι απολύτως τέλεια, συνεπώς αν κάθε θετική εξέλιξη παρουσιάζεται σαν κάτι που απέχει από την τελειότητα, τότε ο κόσμος δεν θα εκτιμήσει την πρόοδο που σημειώνεται…

Άλλος ένας τίτλος που έχω διαβάσει και που θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω ως παράδειγμα είναι «Οι πιο χαρούμενες χώρες του κόσμου παρουσιάζουν χάσμα ευτυχίας». Γνωρίζουμε πως κάποιες χώρες είναι πιο «χαρούμενες» από άλλες, όπως για παράδειγμα η Νορβηγία και η Δανία, αλλά ακόμα και σε αυτές τις χώρες δεν κυκλοφορεί με χαμόγελο, όλη την ώρα, το 100% του πληθυσμού. Εάν αναζητήσεις τους ανθρώπους στις «χαρούμενες» χώρες, που είναι δυσαρεστημένοι, μπορείς να μετατρέψεις μία θετική είδηση σε αρνητική. Και οι δημοσιογράφοι αισθάνονται την ανάγκη να το κάνουν αυτό, για να μην κατηγορηθούν ότι παρουσιάζουν με «υπερβολική» αισιοδοξία μία είδηση «αγνοώντας» την αρνητική πλευρά…

ΟΛ: Το Δεκέμβριο του 2019, λίγο πριν την εξάπλωση του κορωνοϊού, δημοσιεύσατε άρθρο για το τι θα μπορούσαμε να περιμένουμε από τη νέα δεκαετία. Που πιστεύετε ότι θα βρίσκεται η ανθρωπότητα και ο κόσμος 10 χρόνια από σήμερα, στο κλείσιμο της δεκαετίας;

 S. Pinker: Πολλά θα εξαρτηθούν από το τι θα κάνουμε για το κλίμα, το οποίο πιστεύω ότι είναι το «υπ’ αριθμόν ένα» παγκόσμιο πρόβλημα, και, επίσης, από απίθανους αλλά σοβαρούς κινδύνους, όπως ένας πυρηνικός πόλεμος ή μία ακόμα χειρότερη πανδημία. Προβλέποντας το μέλλον, είναι σημαντικό να παρουσιάσεις ένα φάσμα πιθανών αποτελεσμάτων, μαζί με το πιο πιθανό αποτέλεσμα, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες να επικρατήσει η πιο απαισιόδοξη εκδοχή.

Ωστόσο, αυτό που πιστεύω πιο πιθανό είναι ότι θα συνεχιστούν οι θετικές τάσεις. Θα συνεχιστεί η μείωση της φτώχειας σε παγκόσμια βάση, νομίζω η μακροζωία θα συνεχίσει να αυξάνεται, η ειρήνη θα επικρατεί όλο και περισσότερο, θα συνεχίσει να υπάρχει πρόοδος στα δικαιώματα γυναικών και μειονοτήτων. Όλες αυτές οι μακροχρόνιες τάσεις είναι δύσκολο να ανατραπούν. Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι τι καταστροφές μπορούν να συμβούν. Όσο απίθανες και να είναι, μπορεί να ξαφνιαστούμε. Ο κορωνοϊός αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση…

Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να παρακολουθήστε μια ενδιαφέρουσα ομιλία του Steven Pinker στο TED (έχουν μπει και ελληνικοί υπότιτλοι): Is the world getting better or worse? A look at the numbers…