Ο Αριστοτέλης είπε κάποτε ότι «η ευτυχία είναι το νόημα και ο σκοπός της ζωής, όλος ο στόχος και το τέλος της ανθρώπινης ύπαρξης». Έπειτα από 2.000 χρόνια, η προσέγγιση του Έλληνα φιλόσοφου ισχύει και σήμερα, θεωρητικά τουλάχιστον, στα μέρη μας… Μα, σε μια άλλη περιοχή του κόσμου, στα Ιμαλάια και συγκεκριμένα στο Βασίλειο του Μπουτάν, η ευτυχία είναι από καιρό κρατική υπόθεση!
Το Βασίλειο του Μπουτάν, σκαρφαλωμένο στα Ιμαλάια, ανάμεσα στο Θιβέτ και στην Ινδία, είναι μια χώρα με έκταση 38.394 τ.χλμ. και πληθυσμό 756.129. Πριν από τέσσερεις περίπου δεκαετίες ο στόχος της κατάκτησης της ευτυχίας συμπεριελήφθη στο Σύνταγμα τους. Από το 1972 ο βασιλιάς Γιγμέ Σινκι Γουανγκτσούκ είχε δηλώσει πως η «εθνική ευτυχία» είναι σημαντικότερη από τους ρυθμούς ανάπτυξης και τους αναπτυξιακούς στόχους. Και, έγιναν «διάσημοι» για την υιοθέτηση του δείκτη της Ακαθάριστης Εθνικής Ευτυχίας και όχι του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ)…
Να σημειωθεί ότι η περίπτωση του Μπουτάν ήταν αυτή που ενέπνευσε το 2012 τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν να καθιερώσει την Παγκόσμια Ημέρα Ευτυχίας και την ετήσια έκθεση (World Happiness Report), από τότε, καταγραφής της Παγκόσμιας Ευτυχίας… (Το Μπουτάν δεν έχει ακόμη συμπεριληφθεί στην παγκόσμια δημοσκόπηση, λόγω ελλείψεων στη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων, αλλά έχει χρησιμοποιήσει το ερωτηματολόγιο ευτυχίας της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας (ΕΚΕ), σε πρόσφατη εθνική του δημοσκόπηση. Στα αποτελέσματα, η μέση ευτυχία του Μπουτάν, μπορεί να συγκριθεί με εκείνη στις χώρες της ΕΚΕ).
Μπορεί η χώρα να είναι από τις πιο φτωχές στον κόσμο, σύμφωνα με επίσημες στατιστικές, ωστόσο, οι κάτοικοί της ανήκουν στους πιο ευτυχισμένους ανθρώπους του κόσμου. Στην Νότια Ασία, το Μπουτάν είναι πρώτο στην οικονομική ελευθερία, στην ευκολία της δημιουργίας επιχειρήσεων και στην ειρήνη.
Το Μπουτάν έχει γράψει μια σπάνια ιστορία επιτυχίας στην περιοχή της Νότιας Ασίας, που καταρρακώθηκε από την πανδημία, αναφέροντας μόνο δύο θανάτους, περίπου 2.500 κρούσματα και εμβολιάζοντας το 90% του ενήλικου πληθυσμού του (παγκόσμιο ρεκόρ), σε μία από τις ταχύτερες εκστρατείες εμβολιασμού στον κόσμο, έπειτα από ένα πρόσφατο κύμα δωρεών από το εξωτερικό.
Οι ειδικοί λένε ότι η κινητοποίηση της κοινότητας, ο σχολαστικός σχεδιασμός των αρχών και οι διεθνείς δωρεές εμβολίων άνοιξαν το δρόμο, για τη μικρή χώρα με περιορισμένους πόρους, να ελέγξει την πανδημία και να ξεπεράσει τα περισσότερα έθνη. Ο εκπρόσωπος της Unicef στο Μπουτάν, Γουίλ Παρκς, χαρακτήρισε την εκστρατεία εμβολιασμού ένα «μεγάλο success story για το Μπουτάν»… «Κι αν υπάρχει κάτι που ελπίζω ότι μπορεί να διδαχθεί ο κόσμος είναι ότι όταν μία χώρα όπως το Μπουτάν- με πολύ λίγους γιατρούς, πολύ λίγες νοσοκόμες, αλλά έναν πραγματικά αφοσιωμένο βασιλιά και κυβερνητική ηγεσία- κινητοποιεί την κοινωνία, τότε δεν είναι αδύνατο να εμβολιαστεί όλη η χώρα», δήλωσε.
Η χώρα είναι γνωστή για την αμέριστη εμπιστοσύνη της στον μορφωμένο στην Οξφόρδη, 41χρονο συνταγματικό μονάρχη της, Βασιλιά Γίγκμε Κεσάρ Ναμγκιάλ Βανγκτσούκ. Αν και μετάτρεψε τη χώρα από απόλυτη μοναρχία σε δημοκρατική, συνταγματική μοναρχία, εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά δημοφιλής (ενθρονίστηκε, επίσημα, το 2008, οπότε και ολοκληρώθηκε η μετάβαση του πολιτεύματος από απόλυτη μοναρχία σε συνταγματική).
Το ιατρικό υπόβαθρο της ηγεσίας της βοήθησε -ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Εξωτερικών του Μπουτάν είναι γιατροί και η υπουργός Υγείας Γουάνγκμο είναι επιδημιολόγος, με σπουδές στο Yale!
Σε αντίθεση με πολλές χώρες, η διστακτικότητα στον εμβολιασμό δεν ήταν πρόβλημα -αν και το Μπουτάν έχει λίγους γιατρούς, έχει ένα ισχυρό σύστημα πρωτοβάθμιας περίθαλψης.
«Υπάρχει μεγάλη εμπιστοσύνη στο σύστημα υγείας και οι άνθρωποι καταλαβαίνουν τα οφέλη του εμβολίου, ότι τα εμβόλια προλαμβάνουν ασθένειες πράγμα που το έχουν δει εδώ και γενιές», δήλωσε η Γουάνγκμο.
Mε την τρέχουσα πανδημία του κορωνοϊού να γονατίζει πολλές χώρες, υπενθυμίζεται, για άλλη μια φορά, η κεντρική υγεία στην καθημερινή ζωή των κατοίκων του εν λόγω βασιλείου και η σημασία της στο αναπτυξιακό πρότυπο. Πολλοί θα συμφωνήσουν ότι βασική προϋπόθεση οποιασδήποτε οικονομικής ή κοινωνικής προόδου, είναι η υγεία και η ευημερία του πληθυσμού.
Βασικό ανθρώπινο δικαίωμα
Σε μια γενική παρατήρηση της εξέλιξης των συστημάτων υγείας, είτε πρόκειται για δημόσιο, ιδιωτικό, είτε μικτό μοντέλο, πολλοί έχουν στο παρελθόν υποστηρίξει και εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι η υγεία πρέπει να προστατεύεται και να προωθείται για μια ουσιαστική και βιώσιμη ανάπτυξη. Ευτυχώς, στο Μπουτάν, η υγεία ήταν πάντα ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, κατοχυρωμένο στο Σύνταγμά τους και «συμπονετικά σμιλεμένο» για πολλές δεκαετίες από τους διαδοχικούς μονάρχες του. Αυτή την περίοδο, που πολλές χώρες συνεργάζονται με τις βιομηχανίες υγείας και τις ασφαλιστικές εταιρείες για το πώς και σε ποιο βαθμό το κόστος της πανδημίας θα πρέπει να καλυφθεί από τα κράτη, για ένα Μπουτάνιο, το να ανησυχεί για την ασφαλιστική του κάλυψη και τις δαπάνες για υπηρεσίες υγείας είναι ένα άγνωστο θέμα. Ακόμη και κατά τη διάρκεια αυτής της άνευ προηγουμένου κρίσης, τα πάντα, από την καραντίνα των εγκαταστάσεων έως τη θεραπεία και την ανάκαμψη, βαρύνουν, πλήρως, το κράτος. Για ένα έθνος με τη μικρότερη οικονομία, μόλις 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, που ξοδεύει το ήμισυ του κατά κεφαλήν ΑΕΠ του για την προστασία του πολίτη του από την πανδημία του κορωνοϊού, επιβεβαιώνεται η αξία της παραδοχής ότι η υγεία είναι ευτυχία για τον λαό!
Δεν είναι εύκολη απόφαση για οποιαδήποτε κυβέρνηση, αν πχ, επιλέξουμε τυχαία ανθρώπους κατά μήκος του κεντρικού δρόμου της πόλης Thimphu (πρωτεύουσας του Μπουτάν) και ρωτήσουμε τις σκέψεις τους σχετικά με τις επιπτώσεις του κορωνοϊού, θα μας πουν πως μεταξύ ζωής και βιοπορισμού, θα προέχει πάντα η ζωή των περισσοτέρων, αλλά με την προϋπόθεση ότι υπάρχει ένα κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας για να προστατεύονται οι ίδιοι και τα αγαπημένα τους πρόσωπα από τις οικονομικές αντιξοότητες.
Σε άλλες εποχές, έχουμε, τις λεγόμενες «δυνάμεις της αγοράς» για να επιτύχουμε αυτή την κοινωνική και οικονομική ισορροπία ευημερίας, αλλά σήμερα, λόγω των άνευ προηγουμένου συνθηκών, πρέπει να γίνουν σκληρές επιλογές, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Με αυτόν τον τρόπο, πρέπει να αποφασιστεί ποιος δρόμος θα ακολουθηθεί μεταξύ οικονομίας και υγείας, ζωής και βιοπορισμού και ούτω καθεξής. Αυτές οι επιλογές για κάθε κυβέρνηση είναι η πιο δύσκολη απόφαση, απλά και μόνο, επειδή η απόφαση δεν έχει μόνο σχέση με την ατομική ζωή, αλλά και με τις ζωές πολλών και, τελικά, την «υγεία» του έθνους.
Αν και, για έναν μέσο άνθρωπο, φαίνεται απλό, όσο βαθύτερα ψάχνουμε, προκύπτει μια σειρά ζητημάτων που χρειάζονται προσεκτική εξέταση και μικροσκοπική ανάλυση. Πάρτε την οικονομία ως παράδειγμα, αμέσως η τρέχουσα πανδημία παρουσιάζει μια νέα εικόνα αστάθειας και δυσαρμονίας, που μπορεί να προκληθεί από μια οικονομική ύφεση, όπως έγινε με τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930, και, στη συνέχεια, έρχεται η αβεβαιότητα του μέλλοντος. Υπάρχει τέλος σε αυτή την πανδημία; Οι ειδικοί σε όλο τον κόσμο συμφωνούν ότι η ίδια η «παγκόσμια οικονομία» βρίσκεται στον αναπνευστήρα, το πώς και με ποιον τρόπο θα βγει δεν έχει ακόμη προβλεφθεί. Μερικοί λένε ότι μπορεί να ανακάμψει γρήγορα (σχήμα V), μερικοί εκτιμούν ότι μπορεί να είναι κλιμακωτή, με διάρκεια λίγων ετών (σχήμα U) και άλλοι εμφανίζονται σίγουροι ότι θα είμαστε μέσα για μεγάλο χρονικό διάστημα (σχήμα L). Μόνον ο χρόνος θα δείξει…
Ποτέ δεν φανταζόμασταν ότι μια πνευμονία άγνωστης αιτίας που αναφέρθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας παραμονή μιας Πρωτοχρονιάς θα προκαλούσε μεγάλη ασθένεια, θάνατο και αστάθεια στις περισσότερες κοινότητες σε όλο τον κόσμο. Αυτές τις μέρες, κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το ζόφο των καθημερινών ειδήσεων. Κάποιες φορές ακούμε ότι η καμπύλη μόλυνσης ισοπεδώνεται σε διάφορα μέρη, ανεβοκατεβαίνει σε άλλα και κάμπτεται σε ορισμένες περιπτώσεις, άρα είναι δύσκολη μια ασφαλής πρόβλεψη. Αν και θα θέλαμε να είμαστε αισιόδοξοι και πιστοί στα γεγονότα, δεν είναι πάντα εύκολο, δεδομένων των όσων μας λέει η επιστήμη και της πραγματικότητας του αναπόφευκτου.
Η ηγεσία που κατευθύνει σωστά
Έτσι, σε αυτή την άβολη κατάσταση, η ηγεσία θα έπρεπε να λειτουργεί ως σανίδα σωτηρίας. Πρέπει να συμφωνήσουμε πως μια υποδειγματική ηγεσία θα κατευθύνει το πλοίο προς τα εμπρός στον ωκεανό της αναταραχής. Στην περίπτωση του Μπουτάν, οι πολίτες του θεωρούσαν τους ίδιους πάντα ευλογημένους με καλοπροαίρετους βασιλιάδες, το αποκορύφωμα του θαυμασμού και της ελπίδας τους. Απίστευτο ακούγεται, αλλά μάλλον έτσι θα είναι…
Αναγνωρίζοντας τις πολυδιάστατες επιπτώσεις και ανάγκες της κοινωνίας, ο «Μεγαλειότατος» (τ’ ακούς …δυτική δημοκρατία;) έσπευσε να ανταποκριθεί στο κάλεσμα του καθημερινού Μπουτάνιου, μέσω του προγράμματος Kidu, παρέχοντας άμεση ανακούφιση στα άτομα και τις οικογένειες που πλήττονται περισσότερο.
Ο Βασιλιάς, στο πηδάλιο αυτής της πανδημίας, παρείχε την απαραίτητη καθοδήγηση. Είπε ότι:
«Πρέπει να επιδείξουμε τη δύναμη που βγαίνει από το μικρό μας μέγεθος, να παραμείνουμε ενωμένοι και να υποστηρίξουμε ο ένας τον άλλον. Κατά τη διάρκεια τέτοιων εξαιρετικών περιστάσεων, η κυβέρνηση θα αναλάβει την ευθύνη να ανακουφίσει τυχόν δεινά στο λαό λόγω του ιού».
Οι βασικές λέξεις όπως η ένωση, η αλληλοϋποστήριξη και η ευθύνη είναι αξίες εδραιωμένες στην τοπική κοινωνία και για άλλη μια φορά ξεχωρίζουν τους κατοίκους του Μπουτάν από τον υπόλοιπο κόσμο στο χαλασμό του COVID-19.
Ακούμε παγκόσμιους ηγέτες να μιλούν για την προσέγγιση «ολόκληρης της κυβέρνησης», αλλά μοναδική για το Μπουτάν είναι η προσέγγιση «ολόκληρης της κοινωνίας», κάτω από τις μοναδικές ενωτικές δυνάμεις της αγάπης και του σεβασμού τους για τους βασιλιά και την Κυβέρνησή τους. Ενισχύοντας την επιδημιολογική απόκριση, λειτουργούν κοινωνικά αντανακλαστικά. Άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα, από κάθε τομέα, κοινότητες ολόκληρες ενώνονται για να προστατεύσουν, συλλογικά, τη χώρα από τον κορωνοϊό. Όπου η κυβέρνηση υπολείπεται, οι κοινωνίες των πολιτών και ο ιδιωτικός τομέας έχουν επιτύχει, υπερβαίνουν τις παραδοσιακές τακτικές και επωμίζονται επιπλέον ευθύνες. Οι αγρότες εγκαταλείπουν την ετήσια συγκομιδή τους για να ταΐσουν τους ανθρώπους σε καραντίνα, χιλιάδες μοναχοί που φωνάζουν για ειρήνη, νέοι που περπατούν μίλια για να φυλάξουν τα σύνορά τους, ηλικιωμένοι γυρίζουν τους τροχούς προσευχής για αλληλεγγύη, ο καθένας παίζει το ρόλο του για να προστατεύσει τη χώρα και αυτό είναι το αποτελεσματικότερο εμβόλιο για τη σωτηρία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, άρα και της ίδιας της ζωής!
