Όταν η Πανδώρα άνοιξε το περίφημο κουτί της, όλα τα δεινά ξεχύθηκαν στον κόσμο, αφήνοντας πίσω μόνο ένα τελευταίο, μικρό αλλά πανίσχυρο δώρο: την Ελπίδα. Κρυμμένη εκεί, σαν σπίθα μέσα στο σκοτάδι, περίμενε τη στιγμή που κάποιος θα την έφερνε ξανά στο φως. Σήμερα, σε έναν κόσμο που δοκιμάζεται, η ανάγκη να την ανασύρουμε είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Αλληγορικά, με το τεύχος αυτό, στην αυγή μιας νέας χρονιάς, επιχειρούμε, ακριβώς, αυτό: να ανοίξουμε ξανά το κουτί, όχι για να ελευθερώσουμε δεινά, αλλά για να διασκορπίσουμε την Ελπίδα σε όλη την οικουμένη. Να υπενθυμίσουμε πως δεν είναι απλώς η τελευταία που μένει, αλλά και η πρώτη που μπορεί να μας οδηγήσει μπροστά. Όχι ως παθητική προσδοκία, αλλά ως δύναμη δράσης. Και κάθε στροφή προς αυτήν, ένα βήμα προς το φως…
Επιλέξαμε δε, να την απεικονίσουμε μέσα από τον εμβληματικό πίνακα του George Frederic Watts, ίσως το πιο διάσημο έργο για την Ελπίδα. Μια τυφλή γυναίκα κάθεται πάνω σε μια σφαίρα, παίζοντας μια λύρα με μία μόνο χορδή. Μια εικόνα σιωπηλής προσμονής και ακατάβλητης επιμονής, που συμβολίζει την Ελπίδα ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές. Γιατί, ακόμα και όταν όλα μοιάζουν να έχουν χαθεί, πάντα υπάρχει ένας ήχος, μια μελωδία, ένα φως που επιμένει…
Στοχαζόμενοι πάνω στον μύθο, επιχειρώντας να τον μεταφέρουμε ως «απάντηση» στις ανάγκες της εποχής μας, αναρωτιόμαστε: Γιατί, άραγε, η Ελπίδα, από όλα τα πράγματα, παρέμεινε πίσω, παγιδευμένη μέσα στο κουτί; Ήταν μια πικρή υπενθύμιση για όλα όσα η ανθρωπότητα έχασε ή μήπως ένα πολύτιμο καταφύγιο, προφυλαγμένο για τη στιγμή που θα τη χρειαζόταν περισσότερο; Ίσως, αντί να αποτελεί ένα τυχαίο κατάλοιπο της καταστροφής, η Ελπίδα να ήταν η ίδια η αντίσταση απέναντι σε αυτήν. Ίσως δεν είχε εγκαταλειφθεί, αλλά προστατευθεί, ως το πιο ουσιαστικό στήριγμα της ανθρωπότητας όταν βρίσκεται αντιμέτωπη με την απελπισία ενός κατακερματισμένου κόσμου. Και, αν όντως είναι έτσι, τότε δεν αρκεί, απλώς, να την αναγνωρίσουμε. Χρειάζεται να την ανασύρουμε συνειδητά, να της δώσουμε μορφή, να την κάνουμε πράξη. Να πάψει να είναι μια αφηρημένη έννοια και να γίνει η δύναμη που μας κινεί, που μας ενώνει, που μας ωθεί προς το μέλλον.
Η Ελπίδα δεν είναι απλώς ένα συναίσθημα παρηγοριάς. Είναι μια κωδική λέξη που σημαίνει: «λόγος για να δράσουμε». Δεν μας ζητά να περιμένουμε, αλλά να επιλέξουμε. Να δεσμευτούμε στη δυνατότητα, μπροστά στην αβεβαιότητα. Πώς λειτουργεί, λοιπόν, στη ζωή μας, ατομικά και συλλογικά; Πώς μπορεί να γίνει η δύναμη που μας επιτρέπει να ανακτούμε αξία, να μετατρέπουμε την αμφιβολία σε δημιουργία, να διαμορφώνουμε μια ζωή με νόημα;
Η Ελπίδα είναι μια υπερδύναμη. Δεν μας κάνει απλώς να νιώθουμε καλύτερα, μας βοηθά να τα καταφέρουμε καλύτερα. Μας ωθεί να θέτουμε υψηλότερους στόχους, να αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες, να αντιμετωπίζουμε προκλήσεις με καθαρό μυαλό. Η ελπίδα τροφοδοτεί την ψυχή και ενδυναμώνει το πνεύμα. Χωρίς αυτήν, οι στόχοι μικραίνουν, η επιμονή εξασθενεί, η δράση υποχωρεί και η αδράνεια σε καταλαμβάνει. Η Ελπίδα είναι το στοιχείο που κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε εκείνον που συνεχίζει και σε εκείνον που εγκαταλείπει. Όταν πιστεύουμε στη δυνατότητα, έχουμε, ήδη, διανύσει τη μισή απόσταση. Και αυτό είναι το μεγάλο της δώρο: δεν είναι απλώς η αίσθηση ότι τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν. Είναι η βεβαιότητα ότι μπορούμε να είμαστε οι ίδιοι η αλλαγή.
Ωστόσο, η Ελπίδα δεν γεννιέται σε κενό αέρος. Υψώνεται μέσα από τις αντιθέσεις, μέσα από τις κρίσεις που ταλανίζουν την ανθρώπινη ιστορία. Και σήμερα, σε μια εποχή όπου η ευτέλεια προβάλλεται ως αξία, όπου η σύγχυση και ο διχασμός μοιάζουν να κυριαρχούν, η Ελπίδα δεν είναι απλώς μια πολυτέλεια· είναι ζωτική ανάγκη.
Ζούμε σε μια περίοδο παρακμής, όπου οι αξίες φαίνονται ρευστές, η ουσία επισκιάζεται από το εφήμερο, και η αλήθεια θολώνει μέσα στον κυκεώνα της υπερπληροφόρησης/ παραπληροφόρησης. Όμως, η ιστορία μας διδάσκει ότι κάθε τέτοια στιγμή είναι και μια καμπή – ένα σημείο όπου η πλάστιγγα αναπόφευκτα θα γύρει. Και το ερώτημα που τίθεται δεν είναι απλώς προς ποια κατεύθυνση, αλλά ποιος θα επηρεάσει αυτή την κατεύθυνση.
Θα επιτρέψουμε την Ελπίδα να γίνει το βάρος που θα γείρει την πλάστιγγα προς την αναγέννηση και τη δημιουργία; Ή θα μείνουμε αδρανείς, επιτρέποντας την κλίση προς την αποσύνθεση και την τιμωρία της ιστορικής επανάληψης;
Είναι εδώ που η Ελπίδα αποκτά τη μεγαλύτερη σημασία της. Όχι ως μια αόριστη ευχή για το καλύτερο, αλλά ως συνειδητή επιλογή να αντισταθούμε στην παρακμή. Να επιμείνουμε στις αξίες που αναδεικνύουν τον άνθρωπο, που ενώνουν αντί να διχάζουν, που χτίζουν αντί να διαλύουν. Να διεκδικήσουμε την Ελπίδα ως πράξη, ως καθήκον, ως μοχλό αλλαγής. Διότι κάθε κρίση είναι ταυτόχρονα και μια ευκαιρία. Και η Ελπίδα είναι το στοιχείο που μετατρέπει την αγωνία της παρακμής σε δυνατότητα αναγέννησης.
Μέσα από τις σελίδες αυτού του τεύχους, αναζητώντας λυσιτελείς προτάσεις στις σύγχρονες, καταιγιστικές προκλήσεις και μεταβολές, επιχειρούμε να εξερευνήσουμε την Ελπίδα όχι ως μια αφηρημένη έννοια, αλλά ως μια ενεργή, δημιουργική δύναμη. Να δούμε πώς φωλιάζει στις πιο μικρές πράξεις, στις συλλογικές μας αποφάσεις, στις λέξεις και τα βλέμματα που ανταλλάσσουμε όταν όλα μοιάζουν αβέβαια.
Διότι, στο τέλος, η Ελπίδα δεν είναι αυτό που μένει. Είναι αυτό με το οποίο ξεκινάμε.
Όπως είπε μια επιζήσασα, πριν λίγες ημέρες, σε εκδήλωση για τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος: «Το μίσος γεννά περισσότερο μίσος, ενώ η ελπίδα περισσότερη ελπίδα»… Ας επιλέξουμε, λοιπόν, να γείρουμε την πλάστιγγα προς εκείνη.
