Η Βαβέλ των ημερών μας…

Αγαπητέ Αναγνώστη,

Φτάνοντας στο τέλος και αυτής της χρονιάς αναζητούσαμε ως συντακτική ομάδα, για την ολοκλήρωση της φετινής αρθρογραφίας μας, πιο είναι ίσως το κομβικό πρόβλημα της εποχής, που αν μπορούσε να λυθεί πολλά δεινά θα εξέλειπαν και μια άλλη μέρα θα ξημέρωνε για τον πολιτισμό μας. Καταλήξαμε ομόφωνα, συνοπτικά, σε μια λέξη που αποτελεί τον πυρήνα των προβλημάτων μας: Ασυνεννοησία. Και μια εικόνα προέκυψε αυτομάτως στο νου μας: «Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΒΑΒΕΛ»… Την θεωρήσαμε ως την καλύτερη μεταφορά για να αποδώσουμε το αίτιο πίσω απ’ όσα  συμβαίνουν στη κοινωνία μας, στην Ανθρωπότητα μας. Για τις κατακερματισμένες χώρες που πολλοί άνθρωποι, περισσότερο ή λιγότερο, πλέον ζουν (βλέπε πχ, ΗΠΑ, χωρίς να απομειώνουμε το πρόβλημα στο δικό μας ευρωπαϊκό σπίτι και τόσες άλλες χώρες σε Δύση και Ανατολή, σε ανεπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες). Περιττό να μιλήσουμε για τις εμπόλεμες εσωτερικά ή εξωτερικά. Κάτι φαίνεται ότι από την αρχή του τόσου ελπιδοφόρου -όπως νομίζαμε- 21^ου αιώνα εξελίσσεται πολύ στραβά. Ίσως το «σύμπαν» κάτι θέλει να μας πει: οικονομική κρίση, πανδημία, πόλεμοι στη γειτονιά μας, κλιματικές καταστροφές, μα… μυαλό δεν βάζουμε. Έχουμε αποπροσανατολιστεί, δεν μπορούμε να μιλήσουμε την ίδια γλώσσα ή να αναγνωρίσουμε την ίδια αλήθεια. Είμαστε αποκομμένοι ο ένας από τον άλλον και από το παρελθόν. Τόσες «γλώσσες» της κουλτούρας διατείνονται κάποιοι ότι μιλάνε που, όμως, αναλύουν περισπούδαστα το τίποτα… Ζούμε, έτσι, στην Βαβέλ των ημερών μας. Μια ιστορία για την υπονόμευση και την κατάρρευση των πάντων.

Το πρόβλημα είναι ότι δεν καταλαβαινόμαστε, πλέον, μεταξύ μας, επειδή μιλάμε «διαφορετικές γλώσσες» ή μιλάμε διαφορετικές γλώσσες καθόσον έχουμε αναπτύξει πολύ διαφορετικές αντιλήψεις/πεποιθήσεις (με ό,τι αυτό κρύβει από πίσω του: συμφέροντα, ιδεοληψίες, εμμονές, παρακμή, κλπ.) ή, ακόμα, έχουμε καταστεί τελείως αναίσθητοι. Όπως και να έχει, οφείλουμε να αρχίσουμε να ψαχνόμαστε ώστε να ανακαλύψουμε για ποιο λόγο  και πώς συνέβη αυτό, καθώς, αν θέλουμε να το θεραπεύσουμε, πρέπει να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και να επιδιορθώσουμε την πηγή της ρήξης.

Πολλοί διανοητές έχουν υποστηρίξει ότι υπάρχει μια «κατεύθυνση στην ιστορία προς τη συνεργασία». Ακριβώς, όπως είχε πει ο Martin Luther King Jr. «η αψίδα του ηθικού σύμπαντος είναι μακριά σε μήκος αλλά τείνει προς τη δικαιοσύνη». Βέβαια, στη λογική του ανθρώπινου πεπρωμένου, οι μεταβάσεις δημιουργούν από τη μια νέα προβλήματα, απ’ την άλλη όμως και νέες δυνατότητες για αμοιβαία επωφελείς λύσεις. Στη στιγμή, ωστόσο, που ζούμε, δεν είναι αυτή η κατεύθυνση που η πρόσφατη ιστορία μας τείνει – ακριβώς το αντίθετο…

Ίσως η Ύβρις, που ήταν το αίτιο στον αλληγορικό μύθο της Παλαιάς Διαθήκης, να επαναλαμβάνεται στις μέρες μας κατόπιν δικών μας σημερινών Ύβρεων…

Ο Πύργος της Βαβέλ αποτελεί μια από τις πιο χαρακτηριστικές αφηγήσεις, ένα σύμβολο της ανθρώπινης φιλοδοξίας, της επικοινωνίας και, τελικά, της ασυνεννοησίας και σύγχυσης. Στον μύθο, οι άνθρωποι, στην αρχή ενωμένοι από μία κοινή γλώσσα, επιχείρησαν να χτίσουν έναν «πύργο τόσο ψηλό που να φτάνει τον ουρανό». Όμως, η Ύβρις τους αυτή είχε το, εξ άνωθεν, αποτέλεσμα να μπερδέψουν τις γλώσσες τους, καθιστώντας αδύνατη την επικοινωνία, και να διαλυθεί τότε το αλαζονικό εγχείρημα. Στην εποχή μας, ο μύθος αυτός παραμένει επίκαιρος, αφού ζούμε σε έναν κόσμο που, παρά την τεχνολογική πρόοδο και την παγκοσμιοποίηση, μοιάζει πιο διχασμένος από ποτέ. Η σύγχρονη «Βαβέλ» δεν είναι μόνο γλωσσική αλλά και πολιτισμική, ιδεολογική και πολιτική.

Η Βαβέλ της Πληροφορίας: Η ψηφιακή εποχή έχει φέρει την επικοινωνία σε νέα επίπεδα, δημιουργώντας την αίσθηση, ή την ψευδαίσθηση, ότι μπορούμε να μιλήσουμε με οποιονδήποτε, οπουδήποτε και οποτεδήποτε. Το Διαδίκτυο θεωρήθηκε ευλογία και ενίσχυση της δημοκρατίας και ως μέσο προστασίας από κάθε, τυχόν, δικτάτορα που θα ήθελε να αποκρύψει την αλήθεια από τους πολίτες. Τι σπουδαίο πράγματι να το χρησιμοποιούσαμε έτσι…! Κι όμως, η υπερπληροφόρηση και οι διαφορετικές «πραγματικότητες» που κατασκευάζουν τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης και οι αλγόριθμοι, μας απομακρύνουν αντί να μας φέρνουν κοντά. Η αλματώδης αύξηση των πληροφοριών δημιουργεί «θόρυβο», καθιστώντας δύσκολο το να βρεθεί κοινός τόπος κατανόησης. Αντί για ένα κοινό οικοδόμημα, μοιάζει να χτίζουμε διαφορετικούς «πύργους γνώσης» και αντίληψης, που μας αποξενώνουν. Οι διαμάχες για την κλιματική αλλαγή, η πόλωση γύρω από θέματα όπως η υγεία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, δείχνουν ότι ο κόσμος μας είναι γεμάτος «γλωσσικές» συγκρούσεις – όχι απαραίτητα λέξεων, αλλά αξιών και ιδεών. Αυτό το νέο παιχνίδι, ενθάρρυνε, επίσης, την «ανεντιμότητα» και τη δυναμική του όχλου…

Η Βαβέλ της Πολιτικής και των Κοινωνικών Εξελίξεων: Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι διαφορές στις πολιτικές ιδεολογίες και τα πολιτισμικά πρότυπα δημιουργούν πρόσθετα εμπόδια. Οι διπλωματικές συγκρούσεις, η έλλειψη συνεννόησης για κρίσιμα ζητήματα, όπως η διαχείριση της μετανάστευσης ή η καταπολέμηση της φτώχειας, φανερώνουν πως, παρά την τεχνολογία, οι «γλώσσες» των κρατών δεν συντονίζονται.

Τέσσερεις δυνάμεις μας ενώνουν σε μια δημοκρατία: κάποιο Ήθος, η εμπιστοσύνη, οι ισχυροί θεσμοί και μια συλλογική ιστορία (κοινή ιστορία).
Γύρω μας, ωστόσο, φαίνεται να αναιρούνται όλα όσα στηρίζουν οι πολιτισμένοι άνθρωποι σε μια λειτουργική δημοκρατία, σε μια λειτουργική κοινωνία. Υπονομεύεται η εμπιστοσύνη, η αλήθεια, η Επιστήμη και η εμπειρογνωμοσύνη, η ειλικρινής ενημέρωση, η πραγματική εκπαίδευση, οι κοινές πεποιθήσεις, οι «κοινοί εχθροί» όπως και οι κοινοί ήρωες.

Λύσεις, βέβαια, πάντα υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν…

Ο Πύργος της Βαβέλ είναι μια ιστορία που μπορεί να συνεχίσει να μας διδάσκει. Και τότε, και τώρα, η ασυνεννοησία παραμένει προϊόν δικών μας επιλογών. Αντί να επιτρέψουμε στον «πύργο» μας να γκρεμιστεί, μπορούμε να επενδύσουμε στη συνειδητή προσπάθεια κατανόησης και συνεργασίας.
Η Βαβέλ των ημερών μας μπορεί να εκληφθεί ως μια προειδοποίηση και ως μια ευκαιρία να πάρουμε τα μαθήματα που μας χρειάζονται και να αναλογιστούμε την ανάγκη για αληθινή επικοινωνία. Σε έναν πολυ-πολιτισμικό κόσμο, η συνεννόηση δεν προϋποθέτει να μιλάμε την ίδια γλώσσα, αλλά να ακούμε πραγματικά ο ένας τον άλλον.
Αφού το ζούμε, μπορούμε κάλλιστα να προσπαθήσουμε να το κατανοήσουμε. Μπορούμε επίσης να διαβάσουμε γι’ αυτό. Προσπαθήσαμε να το αντικατοπτρίσουμε στα άρθρα μας που ακολουθούν. Αποτυπώσαμε, μάλιστα και την ευχή μας για τον νέο χρόνο που έρχεται, ως επίλογο, στο τελευταίο άρθρο σε αυτό το τεύχος που – εικονικά – «κρατάτε στα χέρια σας»…: Από το «Μεγάλη Ξανά» στο «Μεγάλοι Μαζί» – Ένα όραμα για τη Μεταμόρφωση της Ανθρωπότητας.
Και σας καλούμε όλοι μαζί να το κατανοήσουμε, να το θελήσουμε, να το ευχηθούμε και, κυρίως, να ξεκινήσουμε τη δράση ώστε να το υλοποιήσουμε.

Καλά Χριστούγεννα,
Καλή Χρονιά!!