Με την παγκόσμια οικονομία να βρίσκεται σε φάση αλλεπάλληλων μεταβολών και αλλαγών, η Ευρωπαϊκή Ένωση εργάζεται επιμελώς για να ενισχύσει τα οικονομικά της θεμέλια. Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας βρίσκεται η Τραπεζική Ένωση και η Ένωση των Κεφαλαιαγορών. Οι πρωτοβουλίες αυτές αποσκοπούν στην ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και στη διασφάλιση ενός πιο ολοκληρωμένου και ανθεκτικού Ευρωπαϊκού Χρηματοπιστωτικού Συστήματος.
«Πιστεύω ακράδαντα ότι όσο περισσότερο προχωρεί η ενοποίηση και αυξάνεται ο συντονισμός των πολιτικών στη Νομισματική Ένωση, με τη δημιουργία μιας πλήρως λειτουργικής Ένωσης Κεφαλαιαγορών και την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης, την οποία θεωρώ υψίστης σημασίας, τόσο περισσότερο θα ενισχύεται η ανθεκτικότητα της οικονομίας της ζώνης του ευρώ και του χρηματοπιστωτικού της συστήματος σε μελλοντικές διαταραχές και δυσμενείς γεωπολιτικές εξελίξεις.»
Γιάννης Στουρνάρας, Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος
Τραπεζική Ένωση
Η Τραπεζική Ένωση σχεδιάστηκε ως απάντηση στην κρίση της Ευρωζώνης, η οποία αποκάλυψε σημαντικά τρωτά σημεία του ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα. Πρωταρχικός στόχος της είναι να εγγυάται την ασφάλεια και την αξιοπιστία των τραπεζών, προστατεύοντας έτσι τους φορολογούμενους και τους αποταμιευτές. Η Ένωση στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (ΕΕΜ), τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης (ΕΜΕ) και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης Καταθέσεων (ΕΣΑΚ).
Ο ΕΕΜ, που θεσπίστηκε το 2014, παρέχει στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) την εξουσία να εποπτεύει τις σημαντικές τράπεζες εντός της Ευρωζώνης. Αυτή η συγκεντρωτική εποπτεία έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι οι τράπεζες τηρούν κοινά πρότυπα, διατηρώντας, έτσι, τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ο ρόλος της ΕΚΤ σε αυτόν τον μηχανισμό υπήρξε καθοριστικός για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ των επενδυτών και των καταθετών για τη σημασία της ισχυρής εποπτείας με σκοπό τον μετριασμό των συστημικών κινδύνων.
Ο ΕΜΕ συμπληρώνει τον ΕΕΜ παρέχοντας ένα πλαίσιο για την ομαλή εξυγίανση τραπεζών που καταρρέουν. Ο μηχανισμός αυτός διασφαλίζει ότι οι τράπεζες μπορούν να εξυγιανθούν χωρίς σοβαρή διαταραχή του χρηματοπιστωτικού συστήματος και χωρίς να χρειάζονται διασώσεις χρηματοδοτούμενες από τους φορολογούμενους. Ο ΕΜΕ είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και την προστασία των δημόσιων κεφαλαίων, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό την ακεραιότητα του τραπεζικού τομέα.
Ο τρίτος πυλώνας, το ΕΣΑΚ, βρίσκεται ακόμη σε διαβουλεύσεις. Η επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων (ECON) ενέκρινε, μόλις τον περασμένο μήνα, το πρώτο του στάδιο. Κατ’ αυτό, τα συστήματα εγγύησης των καταθέσεων (ΣΕΚ) θα προστατεύονται από τοπικούς κραδασμούς, ενώ η κάλυψη της ζημίας από το ΕΣΑΚ παραμένει στόχος για μεταγενέστερο στάδιο. Ο φάκελος θα αναληφθεί από το Κοινοβούλιο που θα προκύψει από τις Ευρωπαϊκές Εκλογές του Ιουνίου…
Αν και μόλις τεθεί σε εφαρμογή, θα παρέχει πανευρωπαϊκή εγγύηση για τις τραπεζικές καταθέσεις, καθιστώντας ασφαλέστερες τις καταθέσεις όλων των Ευρωπαίων πολιτών -περισσότερη ασφάλεια, προστασία και ανθεκτικότητα σε έναν χρηματοπιστωτικό τομέα που θα είναι θωρακισμένος απέναντι στις κρίσεις και θα διασφαλίζει διαθέσιμα κεφάλαια για τις απαραίτητες μελλοντικές επενδύσεις. Αναμένεται να ενισχύσει την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα, ιδίως σε περιόδους χρηματοπιστωτικής πίεσης, διασφαλίζοντας ότι οι καταθέτες προστατεύονται σε ολόκληρη την ΕΕ.
Ένωση των Κεφαλαιαγορών
Ενώ η Τραπεζική Ένωση στοχεύει στη σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα, η Ένωση των Κεφαλαιαγορών (CMU -Capital Markets Union) επικεντρώνεται στη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς κεφαλαίων σε ολόκληρη την ΕΕ. Στοχεύει να διευκολύνει τις επενδύσεις, να βελτιώσει την πρόσβαση των επιχειρήσεων, ιδίως των μικρομεσαίων, στη χρηματοδότηση και να ενισχύσει την ελκυστικότητα των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών.
Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της Ευρωπαϊκής οικονομίας, ωστόσο, συχνά, αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις στην πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Η CMU αντιμετωπίζει το ζήτημα αυτό με την προώθηση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης, όπως το επιχειρηματικό κεφάλαιο, η χρηματοδότηση από το κοινό (crowdfunding) και τα ιδιωτικά κεφάλαια. Τα μέτρα αυτά έχουν ως στόχο να μειώσουν την εξάρτηση των εν λόγω επιχειρήσεων από την τραπεζική χρηματοδότηση και να τους παράσχουν τα απαραίτητα κεφάλαια για να καινοτομήσουν και να επεκταθούν.
Για τις Ευρωπαϊκές Κεφαλαιαγορές επιδιώκεται η εναρμόνιση των κανονιστικών πλαισίων και η άρση των εμποδίων στις διασυνοριακές επενδύσεις. Με τον τρόπο αυτό, στοχεύεται η δημιουργία βαθύτερων και πιο ρευστών κεφαλαιαγορών, οι οποίες είναι απαραίτητες για την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Μια πιο ολοκληρωμένη χρηματοοικονομική αγορά θα επιτρέψει την καλύτερη διασυνοριακή ροή κεφαλαίων, διευκολύνοντας τις εταιρείες να αντλούν κεφάλαια και τους επενδυτές να διαφοροποιήσουν τα χαρτοφυλάκιά τους.
Επίσης, θα ενισχυθεί η ανθεκτικότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος μέσω της διαφοροποίησης των πηγών χρηματοδότησης. Μια καλά ανεπτυγμένη κεφαλαιαγορά μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο απορρόφησης κραδασμών κατά τη διάρκεια χρηματοπιστωτικών κρίσεων, μειώνοντας την εξάρτηση από τον τραπεζικό δανεισμό και κατανέμοντας τον κίνδυνο σε ένα ευρύτερο φάσμα χρηματοπιστωτικών μέσων και ιδρυμάτων. Αυτή η διαφοροποίηση είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας σε περιόδους αβεβαιότητας.
Μέχρι σήμερα, η CMU έχει επιτύχει συγκεκριμένα ορόσημα, αλλά αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις στην εναρμόνιση των εθνικών κανονισμών και στην προώθηση μιας πραγματικά ολοκληρωμένης κεφαλαιαγοράς. Πολλά κράτη-μέλη είναι επιφυλακτικά στο να παραχωρήσουν εθνικό έλεγχο και να παραδώσουν περισσότερες εξουσίες εποπτείας στις Βρυξέλλες. Είναι δύσκολο να ενεργήσουν ομόφωνα για να υποστηρίξουν μια πορεία προς τα εμπρός. «Ο μόνος τρόπος για να προχωρήσει αυτό είναι αν έχουμε μια αληθινή αίσθηση του πού ακριβώς βρίσκονται πραγματικά οι πολίτες», τόνισε πρόσφατα ο Σαρλ Μισέλ, ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου…
Ασφάλεια, αξιοπιστία και σταθερότητα
Την άνοιξη του 2023 οι χρεοκοπίες τραπεζών στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ελβετία επηρέασαν τις χρηματοπιστωτικές αγορές παγκοσμίως. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα της ζώνης του ευρώ πέρασε, έτσι, ένα ισχυρό stress test. Ο Louis de Guindos, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, είχε επισημάνει ότι τα γεγονότα αυτά υπογράμμισαν τη σημασία της αποφασιστικής προόδου στα σχέδια για την ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση και την ένωση των κεφαλαιαγορών. Οι αναταράξεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές και η μετάδοση από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ελβετία θα ήταν πολύ πιο υποτονικές αν ήμασταν πιο κοντά στους στόχους μας. Όπως εκτιμούσε, η ολοκλήρωση των σχεδίων ένωσης τράπεζων και κεφαλαιαγορών, θα αυξήσει τον διασυνοριακό τραπεζικό δανεισμό και θα ενισχύσει τον δυναμισμό των αγορών δημόσιων και ιδιωτικών μετοχών. Και τα δύο αποτελούν κλειδί για την ενίσχυση της ολοκλήρωσης και της σταθερότητας του Ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος και θα διασφαλίσουν, επίσης, ότι η χρηματοδότηση για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση θα είναι διαθέσιμη, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι μελλοντικές προκλήσεις.
Κατά τον Διοικητή της ΤΤΕ, Γιάννη Στουρνάρα, η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης, η δημιουργία της Ένωσης των Κεφαλαιαγορών και συγκεκριμένα βήματα προς μια Δημοσιονομική Ένωση θα αυξήσουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής και, εν τέλει, τη διαφύλαξη της μακροοικονομικής σταθερότητας.
Και τώρα, τι;
Η Τραπεζική Ένωση και η Ένωση των Κεφαλαιαγορών αποτελούν καίρια βήματα προς ένα πιο ολοκληρωμένο και ανθεκτικό Ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Με τη διασφάλιση της σταθερότητας των τραπεζών και τη δημιουργία μιας ενιαίας κεφαλαιαγοράς, οι προτάσεις αυτές μπορούν να απελευθερώσουν σημαντική οικονομική ανάπτυξη και να ενισχύσουν την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της ΕΕ.
Η πορεία προς την πλήρη εφαρμογή αυτών των ενώσεων συνεχίζεται, με προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν και στόχους που πρέπει να επιτευχθούν. Όπως δε επισημαίνεται από πολλούς οικονομολόγους, χωρίς την Τραπεζική Ένωση, δεν υπάρχει Ένωση Κεφαλαιαγορών.
Η συνεχής ανάπτυξη της Τραπεζικής Ένωσης είναι απαραίτητη για τη μελλοντική ευημερία της ΕΕ. Οι φορείς χάραξης πολιτικής και οι εμπειρογνώμονες υπογραμμίζουν ότι τα επόμενα βήματα θα πρέπει να επικεντρωθούν στην ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Σύστηματος Ασφάλισης Καταθέσεων, στην περαιτέρω εναρμόνιση των κανονιστικών πλαισίων και στην αντιμετώπιση των εναπομεινάντων εμποδίων για τις διασυνοριακές επενδύσεις.
Για τις ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές, οι προτεραιότητες περιλαμβάνουν την περαιτέρω κανονιστική εναρμόνιση, τη βελτίωση του χρηματοοικονομικού εγγραμματισμού και την προώθηση καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων.
Όλοι οι φορείς χρειάζεται να συνεργαστούν για τη δημιουργία ενός συνεκτικού ρυθμιστικού περιβάλλοντος που θα υποστηρίζει τις διασυνοριακές επενδύσεις και θα μειώνει τον κατακερματισμό. Επιπλέον, οι προσπάθειες για την ενίσχυση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης μπορούν να ενδυναμώσουν τους επενδυτές και τις επιχειρήσεις, ώστε να επωφεληθούν, πλήρως, από τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι ολοκληρωμένες κεφαλαιαγορές.
Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, το μέλλον της Ευρωπαϊκής χρηματοοικονομικής ολοκλήρωσης έγκειται και στην προώθηση της καινοτομίας και της βιωσιμότητας. Η υιοθέτηση των ψηφιακών τεχνολογιών -όπως το blockchain και η χρηματοοικονομική τεχνολογία- μπορεί να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα και την προσβασιμότητα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Επιπλέον, η ενσωμάτωση ESG (Environmental, Social, and Governance) στις χρηματοοικονομικές πρακτικές μπορεί να διασφαλίσει ότι η ανάπτυξη των κεφαλαιαγορών ευθυγραμμίζεται με τους στόχους της ΕΕ για τη βιωσιμότητα.
Εν κατακλείδι, η δέσμευση για την οικοδόμηση μιας ισχυρής Τραπεζικής Ένωσης και μιας δυναμικής Ένωσης των Κεφαλαιαγορών θα παραμείνει ζωτικής σημασίας. Οι προσπάθειες αυτές όχι μόνο θα ενισχύσουν τα οικονομικά θεμέλια της ΕΕ, αλλά και θα προωθήσουν ένα πιο περιεκτικό και βιώσιμο μέλλον για όλα τα κράτη μέλη της.
