Στις ημέρες μας, νέες ειδικότητες αναδύονται και νέοι επαγγελματικοί τομείς διαμορφώνονται με διαφορετικούς τρόπους και εφαρμογές, που οδηγούν σε νέες επίσης μορφές εργασίας. Δεν είναι απλά οι καθημερινές εργασιακές συνθήκες και συνήθειες που διαφοροποιούνται, αλλά η εργασιακή συνείδησή και κουλτούρα γενικότερα.
Οι προκλήσεις, λοιπόν, που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες κοινωνίες και τα νέα εργασιακά δεδομένα, όπως διαμορφώνονται από τις εξελίξεις στις Επιστήμες την Τεχνολογία την Οικονομία, οδηγούν σε νέες προσεγγίσεις και προβληματισμούς ως προς τον “σχεδιασμό της σταδιοδρομίας”.
Ο σχεδιασμός της σταδιοδρομίας αποκτά πλέον τη διάσταση μιας ακτινωτής δράσης ανάλογα με τις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης και την αγορά εργασίας. Αντιμετωπίζεται ως ένας πιο δυναμικός αλλά και ιδιαίτερα σύνθετος τρόπος δράσης, που εμπεριέχει πολλά στάδια και διαστάσεις διερεύνησης, αποσαφήνισης και εφαρμογής.
Αποδοχή του αναπάντεχου
Αντανακλώντας, λοιπόν, τις συνθήκες της σύγχρονης εποχής της πολλαπλής εξειδίκευσης και της μεταβαλλόμενης σταδιοδρομίας βλέπουμε ότι ο όρος «Σχεδιασμός Σταδιοδρομίας» έχει αντικατασταθεί από τον όρο «Διαχείριση Σταδιοδρομίας», καθώς ο πρώτος λειτουργεί καλύτερα σε μία σταθερή και προβλέψιμη οικονομία. Αντίθετα, σε μία ραγδαία εξελισσόμενη κοινωνία και σε ένα ασταθές οικονομικό περιβάλλον, ακόμη και θεμελιώδεις θεωρίες, όπως αυτή των επαγγελματικών ενδιαφερόντων (J. Holland), έχουν αρχίσει να αμφισβητούνται.
Όλο και περισσότεροι άνθρωποι έχουν αρχίσει, ήδη, να κατανοούν την ανάγκη να αποδέχονται το αναπάντεχο, να προσαρμόζονται χωρίς προκαταλήψεις σε αυτό και, τελικά, να το ελέγχουν και να το διαμορφώνουν… Και είναι, πλέον, γνωστό ότι η στασιμότητα δεν έφερε ποτέ την αλλαγή, η ασφάλεια δεν πυροδότησε ποτέ την καινοτομία και η σταθερότητα δεν προκάλεσε ποτέ την εξέλιξη!
Ουσιαστική γνώση
Η σύγχρονη καινοτόμος γνώση, με κατάλληλη εξειδίκευση, και η εξοικείωσή με σύγχρονες τεχνολογίες, που επιτρέπουν στους νέους να ανοίγουν νέους δρόμους και να διαφοροποιούνται, είναι σημαντικές. Μια ουσιαστική γνώση, που μπορεί να δώσει μια αίσθηση ασφάλειας και να βοηθήσει τους νέους να πάρουν το ρίσκο που χρειάζεται για προσανατολισμούς πιο ευέλικτους και δημιουργικούς. Αναγκαία κρίνεται και η πολύπλευρη ανάπτυξη, που θα τους βοηθήσει ουσιαστικά να προετοιμαστούν κατάλληλα για να μπορούν μόνοι τους να αναπτύσσουν δεξιότητες, ώστε να διαχειρίζονται με επιτυχία τα ποικίλα, μεταβατικά στάδια της ζωής.
Δημιουργείται, ως εκ τούτου, η ανάγκη για ένα “σχέδιο ζωής” όπου τα ίδια τα άτομα γίνονται οι διαμορφωτές της σταδιοδρομίας τους.
Είναι φανερό ότι ο παραδοσιακός όρος «αντικειμενική» επαγγελματική πορεία, αντικαθίσταται από την «υποκειμενική» πορεία, η οποία δίνει έμφαση στην αυτό-διαμόρφωση. Έτσι, η διαχείριση της σταδιοδρομίας φαίνεται σαν να αποτελεί ευθύνη του ίδιου του ατόμου.
Η Συμβουλευτική Διαχείρισης Σταδιοδρομίας, επικεντρωμένη σε δεξιότητες για τον δια βίου σχεδιασμό, έχει έναν πολύ σημαντικό ρόλο μέσα σε αυτά τα νέα δεδομένα. Να προετοιμάσει τους νέους γνωστικά και συναισθηματικά να δέχονται το αναπάντεχο και να είναι λάτρεις του απροσδόκητου, αυθεντίες του απρόβλεπτου. Μετουσιώση του παρελθόντος (εμπειρίες, εκπαιδευτικές & επαγγελματικές επιλογές & διακρίσεις, πρότυπα, επιρροές) σε αποφάσεις που λαμβάνονται στο «τώρα» και θα έχουν επίδραση στο μέλλον.
Ως μέλλον -σχετικά με τη σταδιοδρομία- ορίζονται οι φιλοδοξίες του ατόμου, το πού θέλει να φτάσει και τι, τελικά, αντιλαμβάνεται ως επιτυχία. Και ενώ ο καθένας δίνει το δικό του ορισμό, η επιτυχία δεν πρέπει να πάψει ποτέ να αποτελεί μια πρόκληση προκειμένου το άτομο να εξελίσσεται. Επομένως, δεν πρέπει κάποιος να υιοθετεί παθητικά (adopt), αλλά να προσαρμόζεται ενεργητικά (adapt). Πρέπει να είναι αληθινός με τον εαυτό του! Να τολμά να σκέφτεται διαφορετικά και να μην εγκλωβίζεται σε πεπαλαιωμένες πεποιθήσεις! Να έχει κίνητρα και πάθος!
Ο νέος που καλείται να σχεδιάσει την επαγγελματική του πορεία θα πρέπει να θυμάται ότι η επαγγελματική επιτυχία πηγάζει, κυρίως, από το νόημα και την αξία που δίνει στον εαυτό του και όχι μόνο από τους τυπικούς επαγγελματικούς τίτλους. Πρέπει να του γίνει συνείδηση ότι η διαχείριση σταδιοδρομίας είναι μια διαδικασία που δεν τελειώνει ποτέ, απλά εξελίσσεται… Ο κατάλληλος σχεδιασμός, η ευελιξία και η πίστη στον εαυτό του είναι τα κυριότερα εφόδια για το μέλλον. Καλείται να συνειδητοποιήσει ότι θα δραστηριοποιηθεί σε μια εποχή πολύ διαφορετική από τη σημερινή και μάλιστα σε ένα διεθνές περιβάλλον.
Ωστόσο, δε θα πρέπει αυτές οι συνθήκες να δεσμεύουν τις επιθυμίες του και να λειτουργούν περιοριστικά στις μελλοντικές του επιλογές.
Νέα συνείδηση
Σημείο εστίασης, όμως, σε όλα τα παραπάνω αποτελεί το ζητούμενο της προσωπικής ικανοποίησης, με άλλα λόγια, η αντιμετώπιση της σταδιοδρομίας ως ένα φορέα προσωπικού νοήματος, που θα αποτυπώνει όχι μόνο τα όσα μπορεί, αλλά και τα όσα πραγματικά επιθυμεί. Διότι, το να κάνει κάποιος αυτό που αγαπά τον βοηθά στο να είναι αυτός που θέλει να είναι, ως άτομο, ως προσωπικότητα συνολικά.
Ο κόσμος γύρω μας -εκπαίδευση, εργασία, οικονομία, πολιτική και κοινωνία- περνά από μία διαδικασία πρόκλησης και μεταμόρφωσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, το σχολείο, συμβαδίζοντας με τις νέες συνθήκες και υιοθετώντας νέους τρόπους προσέγγισης, καλείται να εφαρμόσει ένα ολιστικό μοντέλο Συμβουλευτικής Διαχείρισης Σταδιοδρομίας στους μαθητες όλων των σχολικών βαθμίδων, ξεκινώντας από το Δημοτικό. Η προκύπτουσα ανάγκη αναφέρεται στον «σχεδιασμό ζωής» των σύγχρονων νέων, σε ένα πλαίσιο μάθησης και προβληματισμού, που θα προετοιμάζει από πολύ νωρίς ευαισθητοποιημένους και πληροφορημένους πολίτες του κόσμου για μια σταδιοδρομία με «παγκόσμια προοπτική».
Γονείς, εκπαιδευτικοί και σύμβουλοι, θα πρέπει όλοι μαζί να διευκολύνουν την ανάπτυξη της πνευματικής περιέργειας και της φαντασίας της νέας γενιάς, ενισχύοντας τα εσωτερικά της κίνητρα και τις κατάλληλες δεξιότητες που θα την βοηθήσει να πειραματιστεί με πάθος και σκοπό, για να μπορέσει να κάνει την διάφορα στην ζωή της.
Υπάρχει ανάγκη για μία νέα συνείδηση. Το ζητούμενο δεν είναι να ακολουθούμε το μέλλον αλλά να συμμετέχουμε ενεργά στην διαμόρφωση του!
