Τον Νοέμβριο, το Ηνωμένο Βασίλειο, μαζί με την Ιταλία, θα φιλοξενήσει μια εκδήλωση που πολλοί πιστεύουν ότι είναι η τελευταία καλύτερη ευκαιρία του κόσμου να θέσει υπό έλεγχο την ανεξέλεγκτη κλιματική αλλαγή. Εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες ο ΟΗΕ συγκεντρώνει σχεδόν όλες τις χώρες του πλανήτη σε παγκόσμιες συνόδους κορυφής για το κλίμα που ονομάζονται COPs -από το «Διάσκεψη των Μερών» (Conference Of the Parties). Σε αυτό το διάστημα η κλιματική αλλαγή έχει μετατραπεί από περιθωριακό ζήτημα σε παγκόσμια προτεραιότητα. Φέτος θα είναι η 26η ετήσια σύνοδος κορυφής – εξού και COP26. Με πρόεδρο το Ηνωμένο Βασίλειο, η COP26, θα πραγματοποιηθεί στη Γλασκώβη.
«Μπορούμε να επιτύχουμε πράσινες ανακάμψεις σε όλο τον κόσμο που θα φέρουν καλές θέσεις εργασίας, επενδύσεις τρισεκατομμυρίων και πρωτοποριακή νέα τεχνολογία. Και πρέπει να το κάνουμε. Για να διατηρήσουμε τη θερμοκρασία του πλανήτη υπό έλεγχο – περιορίζοντας την αύξησή της στον 1,5 βαθμό – η επιστήμη υπαγορεύει ότι μέχρι το δεύτερο μισό του αιώνα θα πρέπει να παράγουμε λιγότερο άνθρακα από ό,τι αφαιρούμε από την ατμόσφαιρα. Αυτό σημαίνει η επίτευξη του «καθαρού μηδενός». Alok Sharma, Διορισμένος πρόεδρος στη COP26.
Οι ευχές όλων σε, περίπου, 20.000 εκπροσώπους 195 χωρών, προκειμένου να επιλύσουν σημαντικές διαφορές σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο πλανήτης θα μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, δηλαδή να επιτευχθεί ο στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού (COP21) του 2015, για περιορισμό της παγκόσμιας μέσης αύξησης της θερμοκρασίας. Ποια είναι, όμως, ειδικότερα, τα κύρια ζητούμενα της νέας αυτής διάσκεψης για το κλίμα;
1. Εξασφάλιση μηδενικών ρύπων μέχρι τα μέσα του αιώνα και διατήρηση της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας σε απόσταση αναπνοής από τον 1,5 βαθμό Κελσίου.
Οι χώρες καλούνται να υποβάλουν φιλόδοξους στόχους μείωσης των εκπομπών για το 2030 (NDCs), που ευθυγραμμίζονται με την επίτευξη του καθαρού μηδενός μέχρι τα μέσα του αιώνα. Για να επιτευχθούν αυτοί υψηλοί οι στόχοι, οι χώρες θα πρέπει να επιταχύνουν τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα, να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, να περιορίσουν την αποψίλωση των δασών και να επιταχύνουν τη μετάβαση σε ηλεκτρικά οχήματα.
Οι στόχοι που ανακοινώθηκαν στο Παρίσι θα οδηγήσουν σε αύξηση της θερμοκρασίας πολύ πάνω από 3 βαθμούς, μέχρι το 2100 σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Αν συνεχίσουμε ως έχουν τα πράγματα σήμερα, οι θερμοκρασίες θα συνεχίσουν να αυξάνονται, φέρνοντας ακόμη περισσότερες καταστροφικές πλημμύρες, πυρκαγιές σε θαμνώδεις και άλλες εκτάσεις, ακραία καιρικά φαινόμενα και καταστροφή ειδών.
Έχουμε σημειώσει πρόοδο τους τελευταίους μήνες για να κάμψουμε την καμπύλη της θερμοκρασίας πιο κοντά στους 2 βαθμούς -αλλά, η επιστήμη δείχνει ότι πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα για να διατηρήσουμε τον 1,5 βαθμό σε απόσταση αναπνοής. Ο κόσμος πρέπει να μειώσει στο μισό τις εκπομπές την επόμενη δεκαετία και να επιτύχει μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέχρι τα μέσα του αιώνα, αν θέλουμε να περιορίσουμε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό.
Στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού, κάθε χώρα συμφώνησε να ανακοινώνει ή να επικαιροποιεί τους στόχους της για τη μείωση των εκπομπών -την Εθνικά Καθορισμένη Συνεισφορά της- κάθε πέντε χρόνια, ώστε να αντικατοπτρίζει την υψηλότερη δυνατή φιλοδοξία της και μια εξέλιξη με την πάροδο του χρόνου. Οι στόχοι αυτοί καθορίζουν σε ποιο βαθμό οι χώρες σχεδιάζουν να μειώσουν τις εκπομπές, σε ολόκληρο τον κύκλο της οικονομίας τους ή/και σε συγκεκριμένους τομείς.
Το 2020 σηματοδότησε τον πρώτο από αυτούς τους πενταετείς κύκλους. Αυτό σημαίνει ότι οι χώρες αναμένεται να επικαιροποιήσουν τους στόχους τους για το 2030 (πριν τη Γλασκώβη). Καλούνται όλες οι χώρες να το πράξουν, ώστε να συνάδουν με τη συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι ανεπτυγμένες χώρες και οι μεγαλύτεροι ρυπαντές να πρωτοστατήσουν.
Ενώ οι στόχοι είναι σημαντικοί, πρέπει να μεταφραστούν σε δράση, γρήγορα. Γι’ αυτό οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να καταργήσουν, γρήγορα, την ηλεκτροπαραγωγή με άνθρακα και όλες οι χώρες μαζί πρέπει να δεσμευτούν ότι δεν θα ανοίξουν ή δεν θα χρηματοδοτήσουν νέους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, σε όλο τον κόσμο. Ταυτόχρονα, πρέπει να συνεργαστούν για να παρέχουν στις αναπτυσσόμενες χώρες καλύτερη υποστήριξη για την παροχή καθαρής ενέργειας στους πολίτες τους.
Τα δάση διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην απομάκρυνση του άνθρακα από τον αέρα. Η προστασία τους είναι ζωτικής σημασίας αν θέλουμε να επιτύχουμε τους κλιματικούς μας στόχους, και, αυτή τη στιγμή, εξακολουθούν να χάνονται με ρυθμό που αντιστοιχεί σε ένα γήπεδο ποδοσφαίρου κάθε λίγα δευτερόλεπτα! Ενθαρρύνονται οι χώρες να συνεργαστούν για τη μεταρρύθμιση του παγκόσμιου εμπορίου γεωργικών προϊόντων (όπως το βόειο κρέας, η σόγια και το φοινικέλαιο), ώστε να ανταμείβεται η βιώσιμη παραγωγή, βοηθώντας τους αγρότες να ζουν καλύτερα, ενώ τα δάση προστατεύονται.
Φυσικά, πρέπει να καθαρίσουμε τον αέρα μας και να μειώσουμε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, μεταβαίνοντας στην οδήγηση αυτοκινήτων, βαν και φορτηγών με μηδενικές εκπομπές ρύπων. Αν σταλεί ένα ισχυρό μήνυμα στη βιομηχανία, οι επενδύσεις θα στραφούν ταχύτερα σε νέες, καθαρές τεχνολογίες και όλα τα κράτη θα μπορέσουν να απολαύσουν τα οφέλη νωρίτερα.
Γιατί έχει σημασία ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου:
Στους 2 βαθμούς υπερθέρμανσης του πλανήτη, θα υπάρξουν εκτεταμένες και σοβαρές επιπτώσεις στους ανθρώπους και τη φύση. Το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού θα εκτίθεται τακτικά σε έντονη ζέστη, οδηγώντας σε προβλήματα υγείας και περισσότερους θανάτους που σχετίζονται με τη ζέστη.
Σχεδόν όλοι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι των θερμών υδάτων θα καταστραφούν και οι πάγοι της Αρκτικής θα λιώνουν εντελώς τουλάχιστον ένα καλοκαίρι ανά δεκαετία, με καταστροφικές επιπτώσεις στην άγρια ζωή και τις κοινότητες που υποστηρίζουν. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο να προκληθεί μη αναστρέψιμη απώλεια των παγετώνων στη Γροιλανδία και την Ανταρκτική, οδηγώντας σε άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά αρκετά μέτρα για τους επόμενους αιώνες.
Στους 1,5°C, οι επιπτώσεις θα είναι σοβαρές, αλλά λιγότερο. Θα υπήρχαν μικρότεροι κίνδυνοι έλλειψης τροφίμων και νερού, μικρότεροι κίνδυνοι για την οικονομική ανάπτυξη και λιγότερα είδη που κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Οι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία από την ατμοσφαιρική ρύπανση, τις ασθένειες, τον υποσιτισμό και την έκθεση σε ακραία ζέστη θα είναι επίσης μικρότεροι. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάθε κλάσμα ενός βαθμού αύξησης της θερμοκρασίας έχει σημασία και για τον οποίο χρειάζεται να διατηρήσουμε ζωντανή την προοπτική συγκράτησης της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό.
2. Προσαρμογή και προστασία των κοινοτήτων και των φυσικών ενδιαιτημάτων.
Το κλίμα αλλάζει, ήδη, και θα συνεχίσει να αλλάζει ακόμη και αν μειώσουμε τις εκπομπές, με καταστροφικές συνέπειες. Στην COP26 πρέπει να συνεργαστούν όλοι για να δοθεί η δυνατότητα και να ενθαρρυνθούν οι χώρες που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή, να προστατευθούν και να αποκατασταθούν τα οικοσυστήματα, να κατασκευασθούν αμυντικά συστήματα, να τεθούν σε λειτουργία συστήματα προειδοποίησης και να γίνουν οι υποδομές και η γεωργία πιο ανθεκτικές, ώστε να αποφευχθεί η απώλεια κατοικιών, μέσων διαβίωσης και ζωών.
Ακόμη και αν εργαζόμαστε ακούραστα για τη μείωση των εκπομπών, η περαιτέρω αλλαγή είναι αναπόφευκτη. Γνωρίζουμε ότι οι πιο ευάλωτοι κινδυνεύουν περισσότερο από την κλιματική αλλαγή και ότι αυτοί έχουν κάνει τα λιγότερα για να την προκαλέσουν. Χρειάζεται δράση για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος και την οικοδόμηση ανθεκτικότητας τώρα, προτού περισσότεροι άνθρωποι χάσουν τη ζωή τους ή τα μέσα διαβίωσής τους.
Η διεθνής κοινότητα πρέπει να ενωθεί και να στηρίξει τους ανθρώπους που είναι πιο ευάλωτοι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Χρειαζόμαστε περισσότερη δράση για να αποτρέψουμε, να ελαχιστοποιήσουμε και να αντιμετωπίσουμε τις απώλειες και τις ζημιές που, ήδη, προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Πρέπει να θεσπιστούν σχέδια και να υπάρξει μεγαλύτερη χρηματοδότηση για τη βελτίωση των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, των αντιπλημμυρικών έργων και την κατασκευή ανθεκτικών υποδομών και γεωργίας, ώστε να αποφευχθούν περαιτέρω απώλειες ζωών, μέσων διαβίωσης και φυσικών ενδιαιτημάτων.
Η προστασία και η αποκατάσταση των οικοτόπων είναι ένας ισχυρός τρόπος για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στις επιπτώσεις του μεταβαλλόμενου κλίματος. Βοηθούν στην οικοδόμηση φυσικών αμυντικών συστημάτων κατά των καταιγίδων και των πλημμυρών, ενώ, τα ακμάζοντα οικοσυστήματα συμβάλλουν στη βιώσιμη γεωργία και στηρίζουν δισεκατομμύρια ζωές παγκοσμίως.
Όλες οι χώρες θα πρέπει να συντάσσουν μια «ανακοίνωση για την προσαρμογή», η οποία είναι μια περίληψη του τι κάνουν και τι σχεδιάζουν να κάνουν για να προσαρμοστούν στις επιπτώσεις του μεταβαλλόμενου κλίματος, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και που χρειάζονται βοήθεια. Τα σχέδια αυτά θα μας βοηθούν όλους να μαθαίνουμε από κοινού και να μοιραζόμαστε τις βέλτιστες πρακτικές μεταξύ των χωρών.
3. Κινητοποίηση των μεγάλων πηγών χρηματοδότησης από κάθε πλευρά.
Για να υλοποιηθούν οι δύο πρώτοι στόχοι, οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να τηρήσουν την υπόσχεσή τους να συγκεντρώνουν τουλάχιστον 100 δισ. δολάρια σε χρηματοδότηση για το κλίμα, ετησίως. Τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να διαδραματίσουν το ρόλο τους και πρέπει να εργαστούν άπαντες για την απελευθέρωση τρισεκατομμυρίων σε χρηματοδότηση από τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, που απαιτούνται για να εξασφαλίσουμε το παγκόσμιο «καθαρό μηδέν».
Οι χώρες πρέπει να διαχειριστούν τις αυξανόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη ζωή των πολιτών τους και χρειάζονται χρηματοδότηση για να το κάνουν. Η κλίμακα και η ταχύτητα των αλλαγών που πρέπει να επέλθουν θα απαιτήσουν όλες τις μορφές χρηματοδότησης: δημόσια χρηματοδότηση για την ανάπτυξη των υποδομών που χρειαζόμαστε για τη μετάβαση σε μια πιο πράσινη και ανθεκτική στο κλίμα οικονομία, ιδιωτική χρηματοδότηση για τη σατήριξη της τεχνολογίας και της καινοτομίας και για να μετατραπούν τα δισεκατομμύρια των δημόσιων πόρων σε τρισεκατομμύρια συνολικών επενδύσεων για το κλίμα.
Ιδιαίτερα οι αναπτυσσόμενες χώρες χρειάζονται στήριξη. Οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να τηρήσουν την υπόσχεσή τους να συγκεντρώνουν τουλάχιστον τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο, προκειμένου να στηρίξουν τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι το 2018 κινητοποιήθηκαν 78,9 δισ. δολάρια χρηματοδότησης για το κλίμα. Αυτό πρέπει να περιλαμβάνει τη δημιουργία νέων αγορών για την προσαρμογή και τη βελτίωση της ποσότητας, της ποιότητας και της πρόσβασης στη χρηματοδότηση για τη στήριξη των κοινοτήτων, σε όλο τον κόσμο, ώστε να αναλάμβανουν δράση για το μεταβαλλόμενο κλίμα.
Εν όψει της COP26, πρέπει να απελευθερωθούν τα τρισεκατομμύρια σε ιδιωτική χρηματοδότηση που απαιτούνται για να φτάσουμε στο «καθαρό μηδέν», μέχρι τα μέσα του αιώνα. Για να γίνει αυτό, κάθε οικονομική απόφαση πρέπει να λαμβάνει υπόψη το κλίμα. Αυτό περιλαμβάνει όλες τις ιδιωτικές επενδυτικές αποφάσεις, αλλά και όλες τις αποφάσεις για τις δαπάνες που λαμβάνουν οι χώρες και τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, καθώς αναπτύσσουν πακέτα τόνωσης για την ανοικοδόμηση των οικονομιών από την πανδημία.
Οι εταιρείες πρέπει να είναι διαφανείς όσον αφορά τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που εγκυμονούν για την επιχείρησή τους η κλιματική αλλαγή και η μετάβαση σε μια καθαρή οικονομία μηδενικού κόστους. Οι κεντρικές τράπεζες και οι ρυθμιστικές αρχές πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα χρηματοπιστωτικά μας συστήματα μπορούν να αντέξουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να υποστηρίξουν τη μετάβαση στο «καθαρό μηδέν». Αυτό σημαίνει, ασφαλώς, ότι οι τράπεζες, οι ασφαλιστές, οι επενδυτές και άλλες χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις δεσμεύονται να διασφαλίσουν ότι οι επενδύσεις και ο δανεισμός τους είναι ευθυγραμμισμένοι με τους μηδενικούς ρύπους.
4. Συνεργασία για την απόλυτη εφαρμογή των συμφωνιών στο επέκεινα.
Μπορούμε να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής μόνο αν συνεργαστούμε. Στην COP26 πρέπει να οριστικοποιηθεί το εγχειρίδιο κανόνων του Παρισιού (αυτοί που απαιτούνται για την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού). Και, πρέπει να μετατραπούν οι φιλοδοξίες σε δράση, επιταχύνοντας τη συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και κοινωνίας των πολιτών για την ταχύτερη επίτευξη των κλιματικών μας στόχων.
Πρέπει να επιλυθούν τα ζητήματα σχετικά με τη διαφανή υποβολή εκθέσεων για να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη στο σύστημα, αλλά και να υποστηριχθούν όλες οι χώρες, ώστε να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους. Να επιτευχθεί μια συμφωνία που θα ωθήσει τις κυβερνήσεις να έχουν φιλοδοξίες για τα επόμενα χρόνια, ώστε να διατηρηθεί ο 1,5 βαθμός.
Οι διαπραγματεύσεις του ΟΗΕ βασίζονται στη συναίνεση και η επίτευξη συμφωνίας θα εξαρτηθεί από το να μην μείνει κανένα θέμα πίσω και να διασφαλισθεί ότι η φωνή όλων θα ακουστεί. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εργάζονται όλοι οι εμπλεκόμενοι σκληρά για την άρση των εμποδίων που προβάλουν σε όσους συμμετέχουν στην COP26, υπερασπιζόμενοι τις φωνές των κοινοτήτων που είναι ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένων των αυτοχθόνων πληθυσμών και των κοινοτήτων που παλεύουν για τη μετάβαση από δραστηριότητες με υψηλές εκπομπές άνθρακα.
«Είναι μεγάλη τιμή για μένα να μου ανατεθεί ο ρόλος του Συνηγόρου του Λαού. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο σημαντική στιγμή για να έχουμε διεθνή συμφωνία. Η επιδημία μάς έδειξε πόσο κρίσιμο είναι να βρεθεί συμφωνία μεταξύ των εθνών αν θέλουμε να λύσουμε τέτοια παγκόσμια προβλήματα. Αλλά τα προβλήματα που μας περιμένουν μέσα στα επόμενα 5-10 χρόνια είναι ακόμη μεγαλύτερα. Είναι ζωτικής σημασίας αυτές οι συναντήσεις στη Γλασκώβη, να έχουν επιτυχία και επιτέλους τα έθνη να έρθουν μαζί για να λύσουν τα καίρια προβλήματα που αντιμετωπίζει τώρα ο κόσμος.» Sir David Attenborough.
Και τώρα τι;
Ωστόσο, η οριστικοποίηση του Κανονισμού του Παρισιού από μόνη της δεν θα επιτύχει το «καθαρό μηδέν». Αυτή η δεκαετία είναι καθοριστική. Οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και η κοινωνία των πολιτών (που μερικές φορές αποκαλούνται «μη κρατικοί φορείς») πρέπει να συνεργαστούν για να μετασχηματίσουν τους τρόπους με τους οποίους τροφοδοτούμε τα σπίτια και τις επιχειρήσεις μας με ενέργεια, καλλιεργούμε τα τρόφιμά μας, αναπτύσσουμε τις υποδομές και μετακινούμε τους εαυτούς μας και τα αγαθά μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αναπτύσσεται συνεργασία με τους Πρωταθλητές Ανώτατου Επιπέδου του ΟΗΕ για τη δράση για το κλίμα για να πραγματωθεί ο μετασχηματισμός της παγκόσμιας οικονομίας.
Επιβάλλεται η δέσμευση για συνεργασία σε αυτές τις βάσεις ώστε να μπουν τα θεμέλια για ταχύτερη πρόοδο, πια, στη δεκαετία που διανύουμε…
