Η μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας είναι το παρόν και το μέλλον των Δημοκρατιών μας. Και, το δεύτερο εξαρτάται απολύτως από το πρώτο, καθόσον όπως προκύπτει και από τον ετήσιο Δείκτη Δημοκρατίας, ο μέσος όρος της παγκόσμιας βαθμολογίας, για τις Δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο, έχει πέσει στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2006… Λιγότερο από το 8% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε συνθήκες πλήρους δημοκρατίας, ενώ, σχεδόν το 40% ζει υπό αυταρχική διακυβέρνηση -ένα ποσοστό που αυξάνεται, συνεχώς, τα τελευταία χρόνια. Οι Δημοκρατίες του κόσμου φαίνονται ανίσχυρες να αυτοπροστατευτούν -απέναντι σε εσωτερικές και εξωτερικές επιβουλές-, να εξορθολογισθούν, να συνεννοηθούν μεταξύ τους και να συνεργαστούν πάνω στα παγκόσμια προβλήματα, να αποτρέψουν τα εντεινόμενα, τα τελευταία χρόνια, ξεσπάσματα συγκρούσεων σε όλον τον πλανήτη.
Προβληματιζόμενοι, έτσι, για την κατάσταση της Δημοκρατίας στις μέρες μας, ξεκινήσαμε, να συντάσσουμε αυτό το τεύχος, αναλογιζόμενοι την κύρια έννοια της, η οποία, στη Γαλλική Επανάσταση, συμπυκνώθηκε σε τρεις μεστές λέξεις. Λέξεις-νοήματα, που περιέχουν σχεδόν τα πάντα: Ελευθερία – Ισότητα – Αδελφοσύνη.
Αναρωτηθήκαμε, αυτό το τρίπτυχο σύμβολο της Δημοκρατίας, πώς εξελίχθηκε από τότε και τι νοηματοδοτεί σήμερα.
– Ελευθερία: Σε κάποια μέρη του κόσμου -και είναι ακόμα… αρκετά- παραμένει άπιαστο όνειρο. Αλλού, ειδικότερα στις Φιλελεύθερες Δημοκρατίες, όπως η χώρα μας (που κατατάσσεται μέσα στις 20 «πραγματικές δημοκρατίες», σύμφωνα με τον παραπάνω δείκτη), τείνει στην κατάχρηση, έως την «ασυδοσία» από πολλές πλευρές…
Φανταστείτε, για παράδειγμα, -που είναι και το πιο επίκαιρο-, από τη μια την Ρωσική «Δημοκρατία», που ξεκίνησε έναν επιθετικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας, στις 24 Φεβρουαρίου του 2022, ακριβώς δύο χρόνια πριν. Και απ’ την άλλη, την «Ευρωπαϊκή Δημοκρατία», την Ε.Ε., με την πρωτεύουσά της, τις Βρυξέλλες, που αυτές τις ημέρες «πολιορκούνται» από αγρότες οι οποίοι διεκδικούν (ακόμα και εις βάρος των Ουκρανών συναδέλφων τους, που, όταν άρχισε ο πόλεμος, όλοι έδειχναν αλληλεγγύη, ενώ, τώρα, φωνάζουν για τα προϊόντα που αλληλέγγυα εισαγάγουμε από την πολύπαθη χώρα σε ανταγωνιστικές, εκ των πραγμάτων τιμές).
Θα διαδήλωναν ποτέ, άραγε, με ανάλογους τρόπους οι πολίτες στη Ρωσία του Πούτιν, όπως γίνεται στην ΕΕ ή στις ΗΠΑ ακόμη, όπου οι διεκδικήσεις-απεργίες-διαμαρτυρίες γίνονται πια για «ψύλλου πήδημα»; Πού βρίσκεται, αλήθεια, η δημοκρατία ανάμεσα στα δύο αυτά παραδείγματα;
Στη δική μας περίπτωση, πάλι, (50 χρόνια «μεταπολίτευσης», 1974-2024, συμπληρώνονται φέτος) παρότι πήραμε καλή θέση βάσει του «Δείκτη Δημοκρατίας 2023», στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «δημοκράτες» της δικής μας αντιπολίτευσης, επιδίωξαν και πέτυχαν καταγγελτικό αποτέλεσμα για «Το κράτος δικαίου στην Ελλάδα»… Δηλαδή, δεν είμαστε… πραγματική δημοκρατία; Έτσι νιώθουμε εδώ, ανελεύθερα; Πού βρίσκεται το μέτρο και πού η υπερβολή;
– Ισότητα: Αλλού, και αυτή, δεν υπάρχει καν και σε οτιδήποτε, κι’ αλλού -στις φιλελεύθερες πάλι δημοκρατίες μας- παρατηρούμε αύξηση οικονομικών και άλλων ανισοτήτων, αλλά και, ταυτόχρονα, σύγχυση της έννοιας με τον «εξισωτισμό»…
– Όσο για την «Αδελφοσύνη», παραμένει ακόμα άπιαστο όνειρο παντού. Μείναμε στη θεωρία… Η από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (και αυτός άπιαστο όνειρο παραμένει ακόμα, δυστυχώς) εκφερόμενη παρομοίωση της Ανθρωπότητας ως «μιας παγκόσμιας οικογένειας» μένει στα λόγια χωρίς να γίνεται πράξη, ως τώρα, τουλάχιστον… Παρόλα αυτά, οφείλουμε να επιμένουμε, να παρακινούμαστε και να κινητοποιούμαστε, γιατί, όπως η Ιστορία πολλές φορές το έχει δείξει, «ουτοπίες» του χθες μπορούν να αποτελέσουν πραγματικότητες του σήμερα…
Το πού, λοιπόν, βρισκόμαστε, και πού και πώς θέλουμε να πορευτούμε, ως πολίτες και άνθρωποι, προσπαθήσαμε να αγγίξουμε και να παρουσιάσουμε μέσα στα άρθρα που ακολουθούν…
Να το ξαναθυμηθούμε ότι η Δημοκρατία είναι ένα Εύθραυστο Δημιούργημα που οφείλουμε να το καλλιεργούμε σωστά, να το αναπτύσσουμε αναλόγως και να το προστατεύουμε. Και ο καθένας μας γι’ αυτό φέρει -ή θα έπρεπε να αντιλαμβάνεται ότι φέρει- την προσωπική ευθύνη. Είναι θέμα ατομικό με αποτελέσματα ορατά, ωστόσο, στη συλλογικότητα.
Όπως είχε πει, ο διωκόμενος στην χώρα του, την πάλαι ποτέ «Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών», Ρώσος μυθιστοριογράφος, ιστορικός και διηγηματογράφος, Αλεξάντρ Σολζενίτσιν, «η γραμμή που χωρίζει το καλό από το κακό δεν περνάει μέσα από τα κράτη, ούτε ανάμεσα στις τάξεις, ούτε ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα- αλλά απευθείας μέσα από κάθε ανθρώπινη καρδιά – και μέσα από όλες τις ανθρώπινες καρδιές»…
