Όταν κοιμάται η Λογική γεννιούνται τέρατα…

Αγαπητέ Αναγνώστη,

Στο ξεκίνημα της νέας χρονιάς, με δεδομένα όλα αυτά που ζούμε, η επίκληση της Λογικής αποτελεί μονόδρομο για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων και την εξασφάλιση ενός μέλλοντος με λιγότερες εντάσεις και αβεβαιότητες, με αλληλοκατανόηση ανάμεσα στους λαούς, με κοινωνική ισορροπία και ευημερία, με δικαιοσύνη και σεβασμό στη ζωή. Πάνω από όλα με ανοιχτό μυαλό και καθαρή σκέψη!
Αυτά αποτυπώνονται στο περίφημο χαρακτικό του Φρανσίσκο Γκόγια. Μέσω αυτού εκφραζόταν η θέληση του εικαστικού να ασκήσει καυστική κριτική στην κοινωνία της εποχής του, στις «…κοινές προκαταλήψεις και τις παραπλανητικές πρακτικές που τα έθιμα, η αμάθεια και η ιδιοτέλεια έχουν καταστεί συνήθεια».
Στο προσκήνιο του έργου, δεσπόζει ένας άνθρωπος, πιθανώς ο ίδιος ο ζωγράφος, αποκοιμισμένος πάνω στην επιφάνεια του γραφείου του, τον οποίον περικυκλώνει, παράλληλα, ένα πλήθος φτερωτών πλασμάτων, έτοιμα να του επιτεθούν. Τόσο το εφιαλτικό όνειρο στο οποίο έχει παραδοθεί ο άνθρωπος, όσο και οι κουκουβάγιες και οι νυχτερίδες, συμβολίζουν τον «ύπνο της λογικής» – την άγνοια, την αμάθεια, την ανοησία. Το μήνυμα του έργου είναι απόλυτα εναργές: εκεί που λείπει ο νους επικρατούν τα τέρατα.
Το χαρακτικό αυτό του Γκόγια είναι ένα από τα έργα τέχνης στην ιστορία, που καταφέρνουν να είναι διαχρονικά και επίκαιρα – παντός καιρού και εποχής ομολογουμένως, λόγω του οικουμενικού τους χαρακτήρα. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, ωστόσο, το γεγονός πως μπορούμε να συσχετίσουμε μια εποχή, στην οποία ο κόσμος ζούσε μέσα στις προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, στις ιδεοληψίες και στην αμάθεια, ευάλωτος στην εξαπάτηση, με την σημερινή πραγματικότητα, είναι τουλάχιστον ανησυχητικό…

Σκεφτήκαμε, λοιπόν, να μιλήσουμε για τη Λογική (και την έλλειψή της) στη κοινωνία μας, αναζητώντας λύσεις στον καθημερινό …παραλογισμό, στην χώρα μας και σε όλον τον κόσμο. Αυτή είναι η κύρια θεματική μας, όμως όχι μονοδιάστατα, αλλά ως κύριο συστατικό στις συνταγές ενός ευρύτερου «μενού», που αφορά την ψυχολογία, την παιδεία, την οικονομία, την υγεία, τη φιλοσοφική θεώρηση των πάντων.

Γράφοντας αυτές τις γραμμές, θέλοντας και μη, παρακολουθούμε την πολιτική σκηνή, την «εθνική μας γκρίνια», που παίρνει θέση στο προσκήνιο, όποτε ανακύπτει μια κρίση, μια προβληματική διαχείριση για ένα έκτακτο γεγονός, μια φυσική καταστροφή κλπ. Συχνά, ξεχνάμε το παρελθόν, το απώτερο και το πιο πρόσφατο, δεν διδασκόμαστε από τα παθήματα και χανόμαστε στον ίδιο φαύλο κύκλο της μιζέριας, του πανικού, της άνευ λόγου (λογικής) απόγνωσης…
Την ώρα που παρακολουθούμε από τις οθόνες μας απορημένοι, σε κατάσταση «δημοκρατικού σοκ», το τηλεπαιχνίδι των ευθυνών στην Εθνική Αντιπροσωπεία και όχι μόνο, η ψυχή της κοινωνίας ρημάζεται, κυριολεκτικά…

Θυμόμαστε τα παρακάτω, για μας τουλάχιστον, λογικά λόγια: «Ένα πράμα μόνον με παρακίνησε κι εμένα να γράψω ότι τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι· όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλόγως ο καθείς, έχομεν να ζήσομεν εδώ. Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι μαζί, να την φυλάμεν κι όλοι μαζί και να μην λέγει ούτε ο δυνατός «εγώ» ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς «εγώ»; Όταν αγωνιστεί μόνος του και φκιάσει ή χαλάσει, να λέγει «εγώ»· όταν όμως αγωνίζονται πολλοί και φκιάνουν, τότε να λένε «εμείς». Είμαστε εις το «εμείς» κι όχι εις το «εγώ». Και εις το εξής να μάθομεν γνώση, αν θέλομεν να φκιάσομεν χωριόν, να ζήσομεν όλοι μαζί.»
Πιο παλιά, ο εμπνευσμένος διαχρονικός λόγος του Στρατηγού Μακρυγιάννη ήταν σύνηθες θέμα στις μαθητικές εκθέσεις. Οδηγός ζωής, γνήσιος «πατριωτικός», θα μπορούσε να αποτελεί τη ρεαλιστική αποτύπωση του «ορθού λόγου», της εποικοδομητικής διδαχής, με τεράστιο εύρος εφαρμογής, στην κοινωνία, την πολιτική, την επιστήμη και γιατί όχι την περίφημη «αγορά»! Το ορθό συλλογικό πνεύμα, οι εθνικοί στόχοι, η αποτίναξη του ατομισμού και του εγωκεντρισμού αποτελούν βασικά συστατικά προόδου, και, σήμερα, περισσότερο ίσως από ποτέ, είναι απαραίτητα. Χρειάζεται να σταματήσει ο παραλογισμός και η διαρκής γκρίνια, να πρυτανεύσει η λογική σκέψη, η ψυχραιμία, η αντικειμενική αντίληψη του ποιοι είμαστε, πού πάμε, αλλά, κυρίως, «πώς πάμε», με ατομική υπευθυνότητα από τη μια, και, συλλογική δράση από την άλλη. Χωρίς να πετροβολούμε, αδιακρίτως, οι μεν τους δε, κάθε φορά που ανακύπτει μια δυσκολία, μια κρίση ή ακόμη και καταστροφή. Ιστορικά, πάντοτε, είχαμε περιόδους εντάσεων, απρόβλεπτων γεγονότων, συχνά αποσταθεροποιητικών της όποιας κανονικότητας. Το ξέρουμε καλά πια και με την πανδημία ή τις τελευταίες φυσικές καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής, το εμπεδώσαμε…

Η αναζήτηση λύσεων, η θετική προαίρεση, οι ρεαλιστικές προτάσεις και η συμμετοχικότητα, εξουδετερώνουν την μόνιμη τάση κριτικής για την …κριτική πολλές φορές. Η «Βλακεία» και η διάθεση για συγκρούσεις είναι κακοί σύμβουλοι στη σύγχρονη εποχή, που όλα είναι εκ των πραγμάτων πιεστικά έως αφόρητα. Χρειάζεται να κατεβαίνουν οι τόνοι της αντιπαράθεσης χρειάζεται να «λειτουργούμε» με Λογική, ηρεμία και αποφασιστικότητα, απέναντι σε δίκαιο και άδικο, στο ευτυχές και το δυσάρεστο!

Ασφαλώς, εδώ αναδύεται και πάλι ο ρόλος της εποικοδομητικής δημοσιογραφίας, που, δεν ήταν ποτέ πιο σημαντικός στη μάχη κατά του παραλογισμού και της παραπληροφόρησης – ειδικά όταν πρόκειται για τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος, από την παγκόσμια πανδημία μέχρι την κλιματική κρίση, από τη μετανάστευση μέχρι το ρατσισμό. Χρειαζόμαστε πρόσβαση σε πληροφορίες που μπορούμε να εμπιστευτούμε για να κατανοήσουμε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο. Αλλά, η ποιοτική δημοσιογραφία δεν είναι εύκολη – και απειλείται με πολλούς τρόπους. Για να τη βοηθήσουμε να ευδοκιμήσει, θα πρέπει όλοι να υπερασπιστούμε τη δημοσιογραφία που εμπνέει και ενδυναμώνει τον πολίτη, ελέγχει χωρίς κραυγές την κάθε εξουσία, ενισχύει τις φωνές των ευάλωτων και παρέχει αξιόπιστες πληροφορίες για τα θέματα που έχουν πραγματικά σημασία για όλους τους ανθρώπους του πλανήτη. Ο καθένας από εμάς μπορεί να το κάνει αυτό διαβάζοντάς την, διαδίδοντάς την και στηρίζοντάς την οικονομικά…