«Αν οι σκιές μας σας πρόσβαλαν, μόνο τούτο αναλογιστείτε και όλα θα ‘χουνε διορθωθεί: πως απλώς αποκοιμηθήκατε εδώ, κι ό,τι είδατε, όνειρο ήτανε μονάχα.» – Πουκ, Όνειρο Θερινής Νυκτός, Σαίξπηρ
Στο Όνειρο Θερινής Νυκτός, ο Σαίξπηρ άφησε την τάξη του κόσμου να παραμεριστεί για λίγο, ώστε να πάρουν το λόγο οι επιθυμίες, οι πλάνες και οι σκιές. Μια νύχτα γεμάτη παραμορφώσεις και μεταμορφώσεις, όπου το πραγματικό συγχέεται με το φανταστικό, ο έρωτας με την πλάνη, και η λογική με το παιχνίδι των αισθήσεων. Κι όμως, μόλις ξημερώνει, όλα επιστρέφουν φαινομενικά στη θέση τους – σαν να ήταν το όνειρο απλώς ένα ξέσπασμα του ασυνειδήτου, χωρίς συνέπειες. Ή μήπως αυτό το πρόσκαιρο ξέσπασμα φανερώνει, ακριβώς, όσα δεν τολμά να ομολογήσει η τάξη της ημέρας;
Κάπως έτσι μοιάζει και το δικό μας καλοκαίρι. Μια εποχική παρένθεση, όπου επιτρέπεται για λίγο να χαλαρώσουν οι ρόλοι, να υποχωρήσουν οι συνήθειες, να σπάσει –έστω για λίγο– η παγιωμένη ακαμψία της καθημερινότητας. Κι όμως, πίσω από τη ραστώνη, κάτω από το φως του ήλιου, δίπλα στην αίσθηση της ελευθερίας, καραδοκούν ερωτήματα πιο επίμονα από ποτέ…
Τι έγινε με τα όνειρά μας; Αυτά τα μεγάλα, συλλογικά οράματα που κάποτε ξεκινούσαν από μια ιδέα και κατέληγαν να αλλάζουν τον κόσμο; Μπορούμε να φανταστούμε ακόμη έναν κόσμο πιο δίκαιο, πιο ελεύθερο, πιο συνειδητό; Μήπως τα ανταλλάξαμε με εύκολες βεβαιότητες, με χαμηλές προσδοκίες, με διαχειρίσιμες απογοητεύσεις και με βολικά ψεύδη; Ή μήπως απλώς κουραστήκαμε να ελπίζουμε;
Ίσως, αυτό να είναι το αληθινό στοίχημα του καλοκαιριού: όχι η απόδραση, αλλά η παύση· όχι η λήθη, αλλά η επανασύνδεση. Μια ευκαιρία να ακούσουμε χωρίς θόρυβο, να αναστοχαστούμε χωρίς πίεση, να δούμε καθαρά χωρίς το πέπλο της επανάληψης. Να αναμετρηθούμε με τον εαυτό μας και με τον κόσμο, χωρίς τη βιασύνη που μας στερεί τη βαθύτερη προοπτική.
Δεν λείπουν οι αφορμές. Η κλιματική ανισορροπία, οι γεωπολιτικές εντάσεις, η φθορά του δημόσιου λόγου, η πόλωση, η διχόνοια και η αποσάθρωση των συλλογικών δεσμών – όλα δείχνουν πως δεν μπορούμε πια να συνεχίσουμε χωρίς να αλλάξουμε πορεία. Κάτι αλλάζει –προς το καλύτερο ή το χειρότερο δεν μπορούμε να ξέρουμε– αλλά ακόμη δεν έχει μορφοποιηθεί. Είμαστε -όπως το αποτυπώναμε σε προηγούμενο τεύχος μας- στο μεσοδιάστημα, στο «πριν το μετά»: εκεί όπου οι λέξεις δεν επαρκούν, οι παλιές ερμηνείες χάνουν τη δύναμή τους, οι βεβαιότητες καταρρέουν, και η πραγματικότητα ξετυλίγεται σαν σενάριο χωρίς συγγραφέα.
Μέσα σε αυτή τη μεταβατική συνθήκη, τα όνειρα –αν ακόμη ονειρευόμαστε– χρειάζονται κάτι περισσότερο, πέρα από την επιθυμία. Χρειάζονται δέσμευση. Χρειάζονται κατεύθυνση, πράξη, διάρκεια. Χρειάζονται ανθρώπους που να τα πιστέψουν αρκετά ώστε να τα υπερασπιστούν, να τα διαμορφώσουν, να τα κρατήσουν ζωντανά — και να τα κάνουν πραγματικότητα. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλές ουτοπίες του χθες αποτελούν πραγματικότητες του σήμερα.
Κι αν κάτι μας καλεί αυτό το καλοκαίρι, δεν είναι η απόδραση από τον κόσμο, αλλά η αναμέτρηση με το μέλλον του. Με τις ιδέες που εγκαταλείψαμε. Με τις ευθύνες που αναβάλαμε. Με τις δυνατότητες που αφήσαμε να ξεθωριάσουν.
Εκεί όπου η επιθυμία για τα συλλογικά οράματα συναντά την ανάγκη επαναπροσδιορισμού, το τεύχος αυτό επιχειρεί να λειτουργήσει σχεδόν σαν αντίστιξη: να δείξει πόσο εύθραυστα είναι τα όνειρα – πώς καταρρέουν όταν, μετά την αφύπνιση, δεν μετουσιώνονται σε επίγνωση πορείας. Κινείται στο διφορούμενο: ανάμεσα στο όνειρο και την πλάνη, τη θερινή ανάπαυλα και την υπόγεια ταραχή, την αδράνεια και την απόφαση.
Αν δεν επιλέξουμε να μετατρέψουμε τις αξίες σε καθημερινή στάση, τα όνειρα σε σχέδιο και το σχέδιο σε πράξη, τότε το μόνο που θα μας απομένει θα είναι να τα θυμόμαστε σαν όνειρα θερινής νυκτός…
Καλά καλοκαιρινά όνειρα – για έναν καλύτερο κόσμο, με την εσώτερη ευχή να τα δούμε κάποτε να πραγματοποιούνται…!
