Το 2024 ίσως αποβεί το πιο ιστορικό έτος του 21ου αιώνα. Ζούμε σε μία εποχή αδιάλειπτων και δομικών αλλαγών. Ο κόσμος δείχνει να μεταβάλλεται με ραγδαίους ρυθμούς και από τις συλλογικές αποφάσεις μας θα κριθεί το μέλλον του πλανήτη και το δικό μας ως Ανθρωπότητα. Μάλιστα, ήδη, επίκεινται οι περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις στην ιστορία, σε ετήσια βάση, συνολικά σε 76 χώρες. Από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση και από την Ινδία μέχρι το Μεξικό, την Ταϊβάν και την Ινδονησία, οι πολιτικοί και οι πολιτικές «εκτίθενται». Είναι εντυπωσιακό: Πρόκειται να διεξάγουν κάποια μορφή εκλογών χώρες που αντιπροσωπεύουν, σχεδόν, το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού (περίπου 4 δισ. άτομα). Καθοριστικό ιδιαίτερα για το μέλλον των Δημοκρατιών, και γενικά της… «τύχης» μας, μέσω των προεδρικών εκλογών των ΗΠΑ, αλλά και των Ευρωεκλογών, οι οποίες θα δώσουν στις κυβερνήσεις της ΕΕ το μήνυμα για το πώς επιθυμούν οι Ευρωπαίοι να πορευτεί η ιστορική μας Ήπειρος.
Οι σκέψεις αυτές μας οδήγησαν να αφιερώσουμε αυτό το πρώτο τεύχος της χρονιάς στη αναζήτηση μιας «πυξίδας» για τη μελλοντική μας πορεία. Ίσως, μια πυξίδας «προτύπων και αξιών» που φαίνεται να έχει μεγάλη ανάγκη η εποχή μας…
Ας πάμε, λοιπόν, βήμα-βήμα, εννοιολογικά ώστε να φθάσουμε στο ζητούμενο. Η θεωρία αναφέρεται σε ένα σύνολο αρχών, κανόνων και ιδεών που διέπουν τομείς της γνώσης ή πρακτικές. Στο πλαίσιο αυτό, η θεωρία παρέχει το πλαίσιο και τις αρχές για την κατανόηση και την εξήγηση των προβλημάτων από τη μια και των πρακτικών για την επίλυσή τους από την άλλη. Η πράξη αφορά την εφαρμογή της θεωρίας στην πραγματικότητα. Αποτελεί τη διαδικασία της κατάκτησης εμπειρίας και των απαραίτητων δεξιοτήτων για να εφαρμοστεί η θεωρία με επιτυχία. Η πράξη προέρχεται από τη διαδικασία της πειραματικής δοκιμής και της πρακτικής εφαρμογής της θεωρίας σε πραγματικές καταστάσεις. Συνακολούθως, τα πρότυπα και οι αξίες αντιπροσωπεύουν το σύνολο των αρχών, των κανόνων συμπεριφοράς και των ηθικών βάσεων που οδηγούν και καθοδηγούν τη συμπεριφορά και τις επιλογές ενός ατόμου ή μιας κοινωνίας. Τα πρότυπα και οι αξίες καθορίζουν ποιες συμπεριφορές/πρακτικές θεωρούνται καλές και ποιες κακές, και προάγουν την δημιουργία μιας κοινωνίας με αρμονία και καλή συνύπαρξη.
Η σημασία των προτύπων και των αξιών, εν προκειμένω, είναι πολλαπλή. Πρώτον, διαμορφώνουν την ταυτότητα και την πολιτιστική εικόνα μιας κοινωνίας ή μιας ομάδας ατόμων. Δεύτερον, διαδραματίζουν ένα ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής συνείδησης, καθοδηγώντας τις επιλογές και τις πράξεις των μελών της κοινωνίας. Επιπλέον, τα πρότυπα και οι αξίες περιλαμβάνουν και καλούνται να διασφαλίσουν την κοινωνική δικαιοσύνη, τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων του καθενός και την προστασία των αδυνάτων. Τα πρότυπα και οι αξίες είναι επίσης σημαντικά για την κοινωνική εξέλιξη και την ανάπτυξη των κοινωνιών, καθώς συμβάλλουν στον διάλογο, την κατανόηση και την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών και καινοτόμων ιδεών.
Πηγαίνοντας ωστόσο παραπέρα, και με βάση ποικίλες και κάθε άλλο παρά ιδανικές καταστάσεις που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, αναρωτιόμαστε ποια είναι η πρωτογενής αιτία που γεννά φαινόμενα αχαλιναγώγητων και άμετρων συμπεριφορών. Πώς αναπαράγεται η κοινωνική συμπεριφορά του «εαυτούλη» και ποια βασικά μέσα χρησιμοποιούνται γι’ αυτό το σκοπό; Πώς είναι δυνατόν να επιτευχθεί η διέξοδος από τα σύγχρονα δεσμά της ανθρώπινης φύσης; Ποιες είναι οι ατομικές/συλλογικές ευθύνες μας και πού αυτές οδηγούν; Υπάρχει ένας αιώνιος και σταθερός «ηθικός δρόμος» αρχών και αξιών που κατευθύνει τη συμπεριφορά της ανθρώπινης φύσης προς την απελευθέρωση από τα δεσμά της ή μήπως η πορεία αυτού του δρόμου προσδιορίζεται από τις εκάστοτε ιστορικές συνθήκες;
Zούμε σε μία κοινωνία σύγχρονη, στην οποία -αυτό εξελικτικά, μάλλον, το έχουμε κατανοήσει- ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και έχει την υποχρέωση να διαμορφώνει τον δικό του χαρακτήρα, την προσωπικότητά του και τα δικά του πεπραγμένα. Χρειαζόμαστε, όμως, πρότυπα και ηθικές αξίες για να πορευόμαστε; Και, πώς πρέπει να διαμορφώνουμε στη συνείδηση μας, τα πρότυπα συμπεριφορών και αξιών, τα οποία επιθυμούμε να ακολουθήσουμε; Μήπως, η υιοθέτηση προτύπων φθάνει να υποκαθιστά την προσωπικότητα του κάθε ατόμου; Ίσως, αυτή η σπουδαία φιλοσοφική έννοια της «μεσότητας», στο θέμα επιλογής προτύπων και αξιών, να μπορεί να χαράξει την ορθή πορεία.
Σκέψεις, προβληματισμούς, αναλύσεις και λύσεις θα διαβάσετε στο παρόν τεύχος μας, με την ελπίδα να συμβάλλουμε με εποικοδομητικό τρόπο στον κοινωνικό διάλογο, σε συμπεριφορές και πράξεις οι οποίες τείνουν, διαρκώς, σε υπερβολές, σε παραλογισμούς, άκρα και συγκρούσεις που δεν οδηγούν πουθενά…
