«Ο ρωσικός στρατός διαθέτει μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη από οποιονδήποτε άλλο στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ», καυχήθηκε ο στενός συνεργάτης του Πούτιν, Νικολάι Πατρούσεφ, σε συνέντευξή του στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης.
Η εκτίμησή του για τη δύναμη των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων μπορεί να προκάλεσε έκπληξη στην Κίνα και την Ινδία, τις μεγαλύτερες ενεργές στρατιωτικές δυνάμεις στον κόσμο, ακολουθούμενες από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, αν η Ρωσία πράγματι πρωτοστατεί σε κάτι στον κόσμο, αυτό είναι η σκοτεινή τέχνη του ψυχολογικού πολέμου, και η αλαζονεία του Πατρούσεφ είναι μέρος αυτής.
Η Ρωσία έχει ξεκινήσει μια πορεία αναθεώρησης των αποτελεσμάτων του Ψυχρού Πολέμου. Δεν επιδιώκει την αποκατάσταση της Σοβιετικής Ένωσης – δεν υπάρχει καμία επιθυμία να επανενταχθεί η Κεντρική Ασία ή τα μη ρωσικά τμήματα του Καυκάσου σε μια νέα αυτοκρατορία σοβιετικού τύπου – αλλά στοχεύει στην ανάκτηση της πρώην γεωπολιτικής δύναμης της Σοβιετικής Ένωσης.
Για το σκοπό αυτό, η Ρωσία καταφεύγει μερικές φορές σε συμβατικό πόλεμο, όπως στην επιθετική της ενέργεια κατά της Ουκρανίας. Ωστόσο, η εισβολή του 2014 ήταν η ίδια συνέπεια της αποτυχίας των μη στρατιωτικών (πολιτικών, οικονομικών, πολιτιστικών, κοινωνικών κ.ά.) μέσων της Ρωσίας να υποτάξουν την Ουκρανία και να την μετατρέψουν σε μια άλλη Λευκορωσία, σταθερά ενσωματωμένη στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας.
Στην προσπάθειά της να αποκαταστήσει τη γεωπολιτική ισχύ της σοβιετικής εποχής, η Ρωσία προτιμά να ακολουθεί την αρχή του «νίκη χωρίς μάχη». Η αρχή αυτή βασίζεται στην επίτευξη των στόχων μέσω ψυχολογικών, πολιτικών, ενημερωτικών και διπλωματικών μέσων και όχι μέσω συμβατικού πολέμου. Η ουσία της έγκειται στο να σπάσει την αντίσταση, τη συνοχή ή τη βούληση του εχθρού να πολεμήσει, έτσι ώστε η νίκη να εξασφαλίζεται πριν καν πέσει ο πρώτος πυροβολισμός.
Από τα ένστικτα της KGB στον σύγχρονο πόλεμο
Αυτή η προσέγγιση συνάδει απόλυτα με τα επαγγελματικά ένστικτα του Πούτιν, ο οποίος είναι προϊόν των σοβιετικών υπηρεσιών ασφαλείας. Ο συμβατικός πόλεμος δεν ήταν ποτέ ο τομέας της KGB, καθώς η αποστολή της ήταν να διατηρήσει και να επεκτείνει τη σοβιετική επιρροή μέσω ιδεολογικής προπαγάνδας, χειραγώγησης, διαφθοράς και εκμετάλλευσης των ανθρώπινων αδυναμιών, δηλαδή μέσω μη στρατιωτικών μέσων. Μόνο όταν αυτές οι μέθοδοι αποτύγχαναν, η Σοβιετική Ένωση κατέφευγε στη στρατιωτική εισβολή, όπως στην Ουγγαρία (1956) ή την Τσεχοσλοβακία (1968).
Ωστόσο, ακόμη και η στρατιωτική επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει τόσο συμβατικές όσο και ψυχολογικές διαστάσεις. Η συμβατική διάσταση αφορά την ίδια τη φύση του πολέμου, μια εκστρατεία που στοχεύει στην καταστροφή του ουκρανικού έθνους-κράτους.
Εάν η Ρωσία καταφέρει να κηρύξει οποιαδήποτε νίκη σε αυτή την εκστρατεία, θα επιτύχει τον πρωταρχικό ψυχολογικό της στόχο: να πείσει τους δύο μεγάλους πόλους της παγκόσμιας δύναμης, τις ΗΠΑ και την Κίνα, ότι η Μόσχα αξίζει να έχει άμεση φωνή στη διαμόρφωση της νέας παγκόσμιας τάξης που θα διαδεχθεί την τρέχουσα μεταβατική περίοδο. Σήμερα, η Ρωσία εξακολουθεί να μην έχει θέση σε καμία σύγχρονη επανάληψη του Συνεδρίου της Βιέννης ή της Διάσκεψης της Γιάλτας, όπου οι μεγάλες δυνάμεις κάποτε αναδιαμόρφωσαν τη διεθνή τάξη και καθόρισαν την ισορροπία δυνάμεων. Μια νίκη στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας θα εξασφάλιζε στη Ρωσία αυτή τη θέση.
Το Ευρωπαϊκό μέτωπο
Αλλά, ακόμη και χωρίς μια επίσημη νίκη, ο ρωσικός πόλεμος έχει,ήδη, ισχυρές ψυχολογικές επιπτώσεις σε όλη την Ευρώπη και πέρα από αυτήν.
-Η Γεωργία, που κάποτε ήταν πρότυπο του φιλοευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού, έχει πλέον επιστρέψει στην τροχιά της Μόσχας, όχι μέσω ανοιχτής επιθετικότητας, αλλά μέσω της διείσδυσης στις ελίτ, της θεσμικής χειραγώγησης, της παραπληροφόρησης και του επιλεκτικού εξαναγκασμού.
-Η Ουγγαρία, υπό την ηγεσία του Βίκτορ Όρμπαν, είναι πλέον μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ μόνο στα χαρτιά, όχι στο πνεύμα. Συνεχίζει να υπονομεύει τις θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ ο Όρμπαν πρόσφατα αρνήθηκε να απαντήσει σε μια άμεση ερώτηση σχετικά με το αν θα τιμήσει τις δεσμεύσεις της Ουγγαρίας στο ΝΑΤΟ σε περίπτωση ενεργοποίησης του άρθρου 5 για τη συλλογική άμυνα.
-Η Σλοβακία είναι μια πιο ήπια περίπτωση από την Ουγγαρία, αλλά ακόμη και εκεί η κυβέρνηση του Ρόμπερτ Φίκο απομακρύνει τη χώρα από τις δυτικές συμμαχίες της και την οδηγεί προς τη γκρίζα ζώνη μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας, έναν χώρο που καταλαμβάνουν η Ουγγαρία, η Σερβία και η Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας.
-Οι ρουμανικές αρχές αναγκάστηκαν να χειραγωγήσουν τις προεδρικές εκλογές του 2024 για να αποφύγουν την παράδοση της εξουσίας σε έναν ανοιχτά αντιευρωπαϊκό και αντι-ΝΑΤΟ δεξιό λαϊκιστή που είχε όλες τις πιθανότητες να κερδίσει.
Σε όλες τις μεγάλες Ευρωπαϊκές χώρες, οι δεξιές λαϊκιστικές δυνάμεις – τόσο αγαπητές στις ρωσικές προσπάθειες αποσταθεροποίησης – κερδίζουν έδαφος.
-Στη Γαλλία, η οποία μοιάζει όλο και περισσότερο με την Ιταλία κατά τη διάρκεια της ταραχώδους εποχής του Μπερλουσκόνι, το ακροδεξιό “National Rally” προηγείται πλέον στις δημοσκοπήσεις τόσο για τις προεδρικές όσο και για τις κοινοβουλευτικές εκλογές.
-Στη Γερμανία, η ακροδεξιά «Εναλλακτική για τη Γερμανία» ανταγωνίζεται τους Χριστιανοδημοκράτες για τη θέση της ισχυρότερης πολιτικής δύναμης της χώρας.
-Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το ακροδεξιό λαϊκιστικό κόμμα «Reform UK» του Nigel Farage βρίσκεται πλέον στην κορυφή των δημοσκοπήσεων, σαν να μην έφτανε η ζημιά έχει ήδη προκαλέσει το Brexit.
Καμία από τις παραπάνω περιπτώσεις δεν είναι άμεσο αποτέλεσμα του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας· κάθε μία έχει τις ρίζες της στις εσωτερικές εξελίξεις της εκάστοτε χώρας. Ωστόσο, όχι μόνο οι ρωσικοί παράγοντες έχουν εμπλακεί, σε διαφορετικό βαθμό, με τις πολιτικές δυνάμεις που υπονομεύουν τη φιλελεύθερη δημοκρατική συναίνεση στην Ευρώπη σήμερα, αλλά ο ρωσικός πόλεμος κατά της Ουκρανίας δεν θα μπορούσε παρά να ασκήσει επιπλέον ψυχολογική επίδραση στους ήδη κουρασμένους και απογοητευμένους Ευρωπαίους εκλογείς.
Η Ρωσία μπορεί να μην είναι η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη στον κόσμο, όπως φαντάζεται ο σύμβουλος του Πούτιν, Πατρούσεφ, αλλά δεν χρειάζεται να είναι για να αναδιαμορφώσει τη διεθνή τάξη προς όφελος της Μόσχας. Με την κήρυξη πολέμου στην Ουκρανία και τον ψυχολογικό πόλεμο σε όλη την Ευρώπη, η Μόσχα έχει μάθει να μετατρέπει την αδυναμία σε δύναμη και την αναταραχή σε στρατηγική.
Ο κίνδυνος για την Ευρώπη δεν είναι μόνο ότι η Ρωσία επιδιώκει τη νίκη στο πεδίο της μάχης, αλλά ότι επιδιώκει την παράδοση του νου και της ψυχής, μια σταδιακή, δηλαδή, αποδοχή ενός κόσμου όπου η δημοκρατία δεν έχει πλέον σημασία.
