Φυγή, μακριά από την «πόλωση»…

Η πόλωση είναι το φαινόμενο της εποχής μας. Δεν ισχύει μόνο στις ΗΠΑ αλλά σε πολλές ευρωπαϊκές και άλλες χώρες. Σε ότι αφορά την Ελλάδα, ο Έλληνας ψηφοφόρος ασφυκτιούσε μέσα σε ένα κλίμα εμβάθυνσης της πόλωσης και της σύγκρουσης, αντί της παρουσίασης λύσεων στα προβλήματα που επηρεάζουν το μέλλον της χώρας μας. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, απ’ την άλλη, αντί να διευκολύνουν τον εθνικό διάλογο, να ενισχύουν την κοινωνική συνοχή και την αισιοδοξία, συνέχισαν, τις γνωστές τους συνήθειες, να πυροδοτούν περεταίρω την πόλωση και τον κυνισμό, κάνοντας τους ανθρώπους να αισθάνονται απελπισμένοι και ανίσχυροι. Για αυτά τα θέματα ζητήσαμε από τον γνωστό καθηγητή Peter Coleman, να μοιραστεί μαζί μας τις εμπειρίες και τις σκέψεις του, για το πώς μπορεί μια κοινωνία να υπερβεί την ανώφελη πόλωση…

Ορθός Λόγος: Υπό το πρίσμα των εθνικών εκλογών στην Ελλάδα, της 21^ης Μαίου ως α΄ γύρου με σύστημα απλής αναλογικής και της 25^ης Ιουνίου, ως β΄ γύρου με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής, η πόλωση και η κουλτούρα σύγκρουσης στην πολιτική και κοινωνική σφαίρα δεν αποφεύγονται –τουλάχιστον, πλήρως. Ποια είναι η «διέξοδος» σε αυτό το διαρκές φαινόμενο;

Peter Coleman: Η πόλωση, υπό την έννοια μιας «διπολικής αντίθεσης», δεν είναι κακή. Όταν υπάρχουν κόμματα, εν προκειμένω δύο κύριοι μεγάλοι παίκτες, διαφορές απόψεων, άτομα με διαφορετικές ιδεολογίες ή ιδέες ή προτιμήσεις, αυτό είναι καλό για τις πολιτικές διαδικασίες. Αλλά, όταν οι ομάδες, τα κόμματα, οι πολιτικές οντότητες απομακρύνονται όλο και περισσότερο και αρχίζουν να δυσφημούν ο ένας τον άλλον, νιώθουν αποξενωμένοι μεταξύ τους και με μια αίσθηση περιφρόνησης, τότε, η πόλωση μπορεί να γίνει τοξική. Θα το αποκαλούσα πρόβλημα πρώτης τάξης, που σημαίνει ότι βλάπτει την ικανότητά μας να επιλύουμε άλλα είδη προβλημάτων όπως, για παράδειγμα, η ανεργία, ή η  κλιματική αλλαγή.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τη φύση αυτού του τύπου προβλήματος. Υπάρχουν τόσοι πολλοί διαφορετικοί παράγοντες που το τροφοδοτούν, όπως τα μέσα ενημέρωσης, οι ίδιοι οι πολιτικοί, οι συνθήκες ανισότητας και απογοήτευσης και, ίσως ακόμα και οι δημογραφικές αλλαγές, όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να κατηγορούν πχ, τους μετανάστες για τα προβλήματά τους. Επομένως, είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι αυτά τα προβλήματα δεν είναι εύκολο να επιλυθούν. Οι πολιτικοί επιθυμούν οι εκλογείς τους να σκέφτονται ότι εάν απλώς τους ψηφίσουν, θα λύσουν τα προβλήματα. Αυτά, όμως, είναι εξαιρετικά περίπλοκα προβλήματα, άρα σημαντικό να κατανοήσουμε ότι δεν είναι τα τυπικά που λύνονται απλά με μια συγκεκριμένη πολιτική ή κάποιο άλλο κόμμα στην εξουσία…

Πρέπει, πραγματικά, να σκεφτούμε πιο μακροπρόθεσμα και να αναλάβουμε την ευθύνη στη ζωή μας, όπως και να ενθαρρύνουμε τις οικογένειες και τις κοινότητές μας να κάνουν το ίδιο. Αυτό που συχνά απαιτείται είναι ένα «κοινωνικό κίνημα». Στις ΗΠΑ, τα πολιτικά κόμματα είναι τόσο διχασμένα, τόσο πολωμένα, που πραγματικά απαιτείται ένα κοινωνικό κίνημα! Επιβάλλεται από εμάς, που βρισκόμαστε στη μέση και (όσοι) είμαστε πιο μετριοπαθείς, να σηκωθούμε και να πούμε, «δεν θέλουμε πια αυτού του είδους την επίθεση, την τοξικότητα και τη δυσλειτουργικότητα. Θέλουμε να διεκδικήσουμε εκ νέου τη δημοκρατία, τώρα, και να την καταστήσουμε μια πιο λειτουργική δημοκρατία μακροπρόθεσμα». Αυτό, βέβαια, απαιτεί πολλή προσοχή και ενέργεια από το ευρύ κοινό.

Αίσθηση κοινότητας

Οι εκλογές συγκεντρώνουν αρκετή προσοχή. Νομίζω, ότι οι πολίτες, εγείρονται και λένε, αρκετά με αυτή τη κατάσταση, την τοξικότητα, το μίσος, χρειάζεται να ενωθούμε ως έθνος. Η χώρα σας, η Ελλάδα, βρίσκεται σε ένα πολλά υποσχόμενο σημείο του πλανήτη. Αλλά ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορείτε να επιτύχετε αυτούς τους στόχους είναι να ενωθείτε, με μεγαλύτερη αίσθηση κοινότητας και αλληλεγγύης. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να συμφωνείτε σε όλα. Δεν σημαίνει ότι πρέπει να ενστερνίζεστε πολιτικές από την κάθε πλευρά έως και ακραίες θέσεις. Σημαίνει, απλά, ότι πρέπει να μάθετε να διαφωνείτε «γόνιμα» με τρόπους που μπορούν να συμβάλλουν στον δημόσιο διάλογο.

Ο.Λ.: Ποια είναι τα βασικά βήματα ή μέτρα που πιστεύετε ότι πρέπει να ληφθούν για μια αποτελεσματική αντιμετώπιση της πόλωσης και της τοξικότητας; Μιλήστε μας για την πρωτοβουλία “Starts With Us”, που δημιουργήθηκε στις ΗΠΑ, και τους στόχους της…

P.C.: Στο βιβλίο μου “The Way Out” προσπάθησα να αναδείξω ότι μας έχει διδάξει η επιστημονική έρευνα μέχρι στιγμής. Δηλαδή, τα μέσα που μπορούν να βοηθήσουν για να αρχίσουμε να ξεπερνάμε τις πιο καταστροφικές μορφές πόλωσης. Παρουσιάζω, τρόπον τινά, πέντε είδη σταδίων, βημάτων ή αρχών που μπορούν να εφαρμοστούν. Ξεκινούν με την ιδέα της «επαναφοράς», καθώς πολλές φορές μπαίνουμε σε μια λειτουργία αυτόματου πιλότου, ανταποκρινόμαστε αυτόματα και αντιδρούμε σε πράγματα. Αν η πρόθεσή μας είναι να προσπαθήσουμε πραγματικά να αλλάξουμε πορεία, χρειάζεται να αφιερώσουμε χρόνο ώστε να σταματήσουμε, να κάνουμε μια παύση και να εστιάσουμε στο ποια θα είναι τα επόμενα βήματά μας. Να μιλήσουμε σε κάποιον της «άλλης πλευράς» με τον οποίο έχουμε πολιτικές διαφορές.

Η πρωτοβουλία –υπό το όνομα Starts With Us (Ξεκινάμε από Εμάς)- είναι μια μη κερδοσκοπική οργάνωση. Συνεργάστηκαν μαζί μου για να πάρουν ουσιαστικά τις ιδέες από το βιβλίο μου και να τις κάνουν χρήσιμες και πρακτικές, με έναν καθημερινό τρόπο.
Η προσέγγιση «Ξεκινάμε από εμάς» αποσκοπεί στην εμπέδωση της Περιέργειας, της Συμπόνιας και του Θάρρους (του πλαισίου των 3Cs -Curiosity, Compassion, Courage- όπως το αποκαλέσαμε), προκειμένου να προωθηθεί η ανεξάρτητη σκέψη και η εποικοδομητική επικοινωνία πέρα από τις διαφορές μας.

Περιέργεια: Η Αμφισβήτηση των δικών μας παραδοχών και αναζήτηση νέων και διαφορετικών προοπτικών.
Συμπόνια: Βαθιά ενσυναίσθηση προς τους ανθρώπους, ιδίως όταν αυτοί αντιμετωπίζουν δυσκολίες, και ανάληψη δράσης για να συνδεθεί κανείς μαζί τους και να τους υποστηρίξει.
Θάρρος: Συνεργασία με ανθρώπους που βρίσκονται πέρα από τα όρια της διαφορετικότητάς μας – ακόμη και όταν αυτό είναι άβολο.

«Curiosity, Compassion, and Courage Starts With Us»

Επενδύουμε σε τρεις πυλώνες για να αναπτύξουμε αυτό το έργο:
Α. Μέσα ενημέρωσης – Ζωντανεύουμε τις αξίες μας μέσα από ψηφιακές ασκήσεις, παιχνίδια, μίνι ντοκιμαντέρ και άλλα.
Β. Τεχνολογία – Αξιοποιούμε την τεχνολογία για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να διαμορφώσουν και να διατηρήσουν θετικές συμπεριφορικές συνήθειες.
Γ. Κοινότητα – Ανάδειξη αλλαγών στο επίπεδο της κοινότητας, δίνοντας στους ανθρώπους την έμπνευση και τα εργαλεία που χρειάζονται για να βιώσουν αυτές τις αξίες.

Θεωρία της Αλλαγής: Οι Ατομικές Συνήθειες ενεργοποιούν την Κουλτούρα της Κοινωνικής Αλλαγής.

Δημιουργήσαμε μια περίοδο τεσσάρων σταδίων για να καταφέρουμε να αντιληφθούμε και να ενεργούμε προς υπέρβαση των διαχωρισμών:
-Η πρώτη εβδομάδα είναι πραγματικά επικεντρωμένη στο άτομο, που αναλογίζεται τις τάσεις και τις συνήθειές του και ενθαρρύνεται να κάνει διαφορετικές επιλογές για τον εαυτό του. Για παράδειγμα, όλοι είμαστε επιρρεπείς στο να παρακολουθούμε ειδήσεις και να λαμβάνουμε πληροφορίες από πηγές που μας παρηγορούν, που μας είναι οικείες. Αλλά, ένα από τα πράγματα που σας προτείνουμε είναι να προσπαθήσετε, να εντοπίσετε κάποιους ανθρώπους που διαφέρουν από εσάς πολιτικά, κάποιους ειδικούς ή πολιτικούς ή προσωπικότητες των μέσων ενημέρωσης που διαφέρουν από εσάς πολιτικά, αλλά που πιστεύετε ότι είναι αξιοπρεπείς, καλοπροαίρετοι και καλά ενημερωμένοι. Για ενημέρωση, έτσι, να μην στρεφόμαστε μόνο στις πιο συνήθεις πηγές μας, αλλά να ενθαρρύνουμε τον εαυτό μας να προσεγγίσει αυτές τις διαφορετικές απόψεις.
-Η δεύτερη εβδομάδα ενθαρρύνει την σκέψη του πώς θα μπορέσουμε να αρχίσουμε να κάνουμε πιο ειλικρινείς συζητήσεις με άτομα που συμφωνούμε πολιτικά, γιατί συχνά αυτές τις μέρες, και σίγουρα στην Αμερική, ιδιαίτερα στις πανεπιστημιουπόλεις, όπου εργάζομαι, οι άνθρωποι φοβούνται, ακόμα και με τους φίλους και τους συνομηλίκους τους. Υπάρχει η αίσθηση ότι δεν μπορούν να σκεφτούν ή να πουν πράγματα που είναι διαφορετικά από τα πρότυπα ή τις προσδοκίες μιας ομάδας, και έτσι γίνονται όλο και πιο κλειστοί. Μέρος του προβλήματος είναι ότι εμείς σε αυτές τις πολιτικές ομάδες δεν είμαστε ειλικρινείς μεταξύ μας σχετικά με τη δική μας αμφιθυμία με ορισμένα από τα θέματα και τις πολιτικές που υποστηρίζει η πλευρά μας.
-Η τρίτη εβδομάδα αφιερώνεται στον να εντοπιστούν άτομα από την «άλλη πλευρά», να επικοινωνήσουμε και να συζητήσουμε μαζί τους.
-Και, τέλος, η τέταρτη εβδομάδα είναι για να ταυτιστούμε, με κίνητρα και δραστηριότητες στην κοινότητά μας, κοινές ανησυχίες, κοινό καλό…

Εφαρμόζοντας καθημερινά τα 3C, δημιουργούμε ενεργά τα αποτελέσματα στις προσωπικές μας κοινότητες τα οποία αναχαιτίζουν τις τάσεις της πόλωσης, της τυφλής φυλετικής/οπαδικής πίστης και της απανθρωποίησης.
Σύνδεση: Για να βρούμε μια αίσθηση του ανήκειν μέσα στη σιωπηλή πλειοψηφία και να καλλιεργήσουμε τις συνδέσεις με την υπάρχουσα κοινότητά μας (in-group).
Γεφύρωση: Σύνδεση με άλλους εκτός του συνήθους κοινωνικού μας περιβάλλοντος, πέρα από τις γραμμές της διαφορετικότητας, με την πρόθεση να διευρύνουμε την κοινότητά μας.
Επιδιόρθωση: Υπέρβαση παράπονων και εμπόδιων του παρελθόντος για να θεραπεύσουμε μια σπασμένη, πληγωμένη σχέση.

Ο.Λ.: Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού στο έργο σας; Ποια εμπόδια έχετε συναντήσει και συναντάτε και πώς τα ξεπερνάτε;

P.C.: Το βιβλίο μου έτυχε πολύ καλής υποδοχής, γενικά, σίγουρα, από ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την «γεφύρωση χασμάτων». Νομίζω ότι η μεγαλύτερη «αντιπαλότητα», που λαμβάνω είναι από μέλη της «πλευράς μου». Τείνω να είμαι περισσότερο προοδευτικός και ο κόσμος που είναι σε αυτή τη ρότα έχει πολλή ενέργεια για να διαφωνεί. Και οι δύο «πλευρές» θέλουν πραγματικά να επιτίθενται δυσφημούν η μία την άλλη. Εκεί βρίσκεται η ενέργεια, ειδικά τώρα που, στις ΗΠΑ, προχωράμε για τις επόμενες προεδρικές εκλογές.

«Πρωτογενής ενέργεια»

Οπότε ο κόσμος κινητοποιείται για να δώσει τον αγώνα του. Και εκεί βρίσκεται η πρωτογενής ενέργεια. Έτσι, όταν κάποιος -όπως εγώ- έρχεται και λέει, πρέπει να απορρίψουμε το μίσος, να μειώσουμε την τοξικότητα και να βρούμε τρόπους να ανεχόμαστε ο ένας τον άλλον, μπορεί να «πυροδοτήσει» τους ανθρώπους στα αριστερά ή στα δεξιά… Ως εκ τούτου, λαμβάνω αρκετή ανταπόκριση/αντίδραση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυρίως από προοδευτικούς, για να είμαι ειλικρινής, αλλά και μερικούς συντηρητικούς. Νομίζω ότι ήταν ο Φ. Σκοτ Φιτζέραλντ, που είπε ότι η ευφυΐα είναι η ικανότητα να κρατάς δύο αντιφατικές σκέψεις στο μυαλό σου ταυτόχρονα και να συνεχίζεις να προχωράς. Και αυτό είναι που οφείλουμε να κατανοούμε: ότι μπορούμε ακόμα να έχουμε τις θέσεις μας και να τις υπερασπιζόμαστε, χωρίς να παραδινόμαστε, όμως, σε αυτήν την τρέλα. Από την άλλη πλευρά, ασφαλώς, θέλουμε να αποφύγουμε την πολιτική βία, η οποία βρίσκεται σε έξαρση. Αποτελεί προτεραιότητα να τη μειώσουμε, έτσι ώστε να συμφωνούμε στο τι διαφωνούμε, ή, τουλάχιστον, να βρούμε πιο εποικοδομητικούς τρόπους διαφωνίας…

Ο.Λ.: Τι ρόλο πιστεύετε ότι μπορούν να παίξουν τα μέσα ενημέρωσης και οι δημοσιογράφοι στην υπέρβαση πολώσεων; Ποιο είναι το χρέος τους για μια θετική αλλαγή σε αυτό το θέμα;

P.C.: Είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο του οικοσυστήματος στο οποίο βρισκόμαστε, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ. Δεν είμαι σίγουρος αν είναι παρόμοιο και στην Ελλάδα, αλλά υπάρχουν, συνήθως, δύο πολύ διαφορετικές πραγματικότητες που παρουσιάζονται από τα μέσα ενημέρωσης. Και δεν μιλώ για την ειλικρίνεια ή την ανεντιμότητα τους, αλλά ότι, σίγουρα, υπάρχουν δύο κόσμοι, δύο διαφορετικά μοτίβα γεγονότων. Δύο διαφορετικοί τρόποι σκέψης. Το επιχειρηματικό μοντέλο πολλών κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης, όσο και μέσων κοινωνικής δικτύωσης, βασίζεται στο ότι όσο πιο προκλητικό, όσο πιο αμφιλεγόμενο, τόσο περισσότερη προσοχή τραβάει (“If it bleeds, it leads”). Και αυτό είναι πολύ προβληματική κατάσταση…

Το χρέος των ΜΜΕ

Παλιότερα, τα ρεπορτάζ, οι ειδήσεις σε αυτή τη χώρα, όπως και σε άλλες, αφορούσαν το κοινό καλό, προσπαθώντας να αφηγηθούν ιστορίες για ανησυχίες προβλήματα και λύσεις που υπάρχουν εκεί έξω. Πλέον, έχει γίνει περισσότερο μια επιχείρηση με σκοπό να κερδίζει χρήματα τραβώντας την προσοχή. Μια συνάδελφός μου, η Amanda Ripley, μελετάει το φαινόμενο και γράφει για αυτό. Είναι δημοσιογράφος, έγραψε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε από το Solutions Journalism Network, πριν από μερικά χρόνια, με τίτλο «Περιπλέκοντας τις Αφηγήσεις» (Complicating the Narratives). Είναι ένα σύνολο συστάσεων για τους δημοσιογράφους, να σκεφτούν το πως συμβάλλουν στην πόλωση, το μίσος και την παραπληροφόρηση κατά κάποιο τρόπο, και πώς θα μπορούσαν να ασκούν το δημοσιογραφικό λειτούργημά τους με τρόπο που να είναι ακόμα συναρπαστικό και ενημερωτικό, αλλά έχοντας ακεραιότητα και παρουσιάζοντας διαφορετικές απόψεις. Πολλές φορές, τα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να βρίσκουν άτομα και από τις «δύο πλευρές» ενός θέματος, όταν, ουσιαστικά, πολλά από τα θέματα για τα οποία μιλάμε δεν έχουν όντως δύο πλευρές, ασχέτως αν υπάρχουν πολλά ζητήματα, πολλαπλές εντάσεις, πολλαπλές απόψεις.

Ο.Λ.: Η συγκρουσιακή κουλτούρα που επικρατεί στη δημοσιογραφία, την πολιτική και, γενικότερα, το δημόσιο διάλογο, οδηγεί αναπόφευκτα σε ένα αίσθημα απαισιοδοξίας και απελπισίας στην κοινωνία. Τι είναι αυτό που πραγματικά καταπνίγει την εποικοδομητική συζήτηση; Πώς θα μπορούσαμε να αντιστρέψουμε αυτό το κατεστημένο

P.C.: Το κύριο πράγμα που πυροδοτεί όλους μας είναι ο φόβος. Τα μέσα ενημέρωσης και οι άλλες πηγές πληροφοριών γνωρίζουν πώς να τον ενεργοποιούν. Η έρευνα της επιστήμης του εγκεφάλου έχει διαπιστώσει ότι η αγανάκτηση ενεργοποιεί συγκεκριμένα μέρη του. Όταν βλέπουμε κάτι στο Twitter ή στις ειδήσεις που μας κάνει να νιώθουμε πραγματικά οργή ή αγανάκτηση και μια τάση για αντίποινα, να θέλουμε να αντεπιτεθούμε, μια ουσία ενεργοποιεί τμήματα του εγκεφάλου, όπως αυτά που επίσης ενεργοποιούνται από ναρκωτικές ουσίες. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια εθιστική ουσία. Είναι κάτι που έχουν αντιληφθεί τα μέσα ενημέρωσης και οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και, έτσι, βασικά, παίζουν με τους εθισμούς μας… Μας χειραγωγούν και εθιζόμαστε να λαμβάνουμε διαρκώς ειδήσεις στα κινητά μας ή άλλες συσκευές.

Υπάρχει ελπίδα

Οφείλουμε, απολύτως, να το προσέχουμε αυτό, αλλά θα σας πω πού βρίσκω ελπίδα: Αν ερευνήσετε γύρω σας, αυτό που θα ανακαλύψετε είναι ότι, πολλές φορές, υπάρχουν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες άνθρωποι και ομάδες στις κοινότητές μας που προσπαθούν να καταρρίψουν την τοξικότητα και να φέρουν κοντά τους ανθρώπους. Είναι αυτό που αποκαλώ «κοινοτικό ανοσοποιητικό σύστημα». Είναι η «ανοσοθεραπεία» μας. Το σύστημά μας αυτό είναι που προσπαθούν να παραβιάσουν περιορίζοντας την αίσθηση της ευπρέπειας και της ανεκτικότητας στις κοινότητές μας. Υπάρχουν πολλές ομάδες και οργανισμοί, σε όλες τις χώρες, που συντελούν σε ένα τέτοιο έργο. Λοιπόν, το πρώτο πράγμα και αυτό που βρίσκω ενθαρρυντικό είναι ότι ως απάντηση στην πόλωση υπάρχει αυτή η κοινότητα, υπάρχουν αυτές οι προσπάθειες σε επίπεδο τοπικό να αποκλιμακώσουν και να ενοποιήσουν τους ανθρώπους, ώστε να μπορέσουμε να επανανθρωπιστούμε…

Ο.Λ.: Ποια είναι τα πρώτα βήματα για μια μικρή χώρα, όπως η Ελλάδα, ώστε να αντιμετωπίσει πολιτικές πολώσεις και διχασμό; Υπάρχουν μαθήματα από το παράδειγμα των ΗΠΑ; Ποια είναι τα κύρια εμπόδια σχετικά με αυτό;

P.C.: Οι ΗΠΑ αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε ένα μοτίβο αυξανόμενης πόλωσης περίπου έξι δεκαετιών. Τόσο πολύ, που οι περισσότεροι πολιτικοί ταυτίζονται είτε από τη μια είτε από την άλλη πλευρά και υβρίζονται μεταξύ τους. Βρισκόμαστε σε μια οξεία κατάσταση, νομίζω πιο πολύ από τα περισσότερα άλλα έθνη σε όλο τον κόσμο αυτή τη στιγμή. Είναι εκεί που τυχαίνει να βρισκόμαστε και η σθεναρή μου σύσταση θα ήταν να μην φτάσετε σε αυτό το μέρος. Επειδή, από τη στιγμή που μια κοινωνία βρεθεί σε αυτό το μονοπάτι της τοξικότητας, καθίσταται εξαιρετικά προβληματική…

Θέληση για «μάχη»

Όταν εξελέγη ο Τζο Μπάιντεν, η μεταβατική ομάδα του επικοινώνησε μαζί μου και ρώτησε, τι είδους πρόγραμμα θα μπορούσε να αναλάβει για να επανενώσει το έθνος. Τους απάντησα ότι δεν νομίζω ότι μπορεί να γίνει κάτι άμεσα, δεν μπορεί να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα ενότητας χωρίς να δεχτεί επίθεση από την υπόλοιπη μισή χώρα. Αυτό που θα μπορούσαν να κάνουν, όπως τους είπα, είναι να μην τα κάνουν χειρότερα. Μπορούν να εξετάσουν τι δουλειά χρειάζεται να γίνει στα μακροπρόθεσμα δομικά προβλήματα γύρω από την ανισότητα και την αποξένωση που υπάρχει, όπως και την αίσθηση του «ανήκειν», μπορεί να εργαστούν σε αυτά τα θέματα, αλλά να μην το ονομάζετε ενότητα. Γιατί η χώρα δεν έχει θέληση για ενότητα, μάλλον, έχει θέληση για «μάχη»… Πρέπει, λοιπόν, να δουλέψει κάποιος σε διαφορετικό επίπεδο σε διαφορετικά πράγματα. Πάλι, εξαρτάται μόνο από το σημείο που βρίσκεται η κάθε χώρα, αν μπορεί να είναι ακόμα δυνατό για τους πολιτικούς να υποστηρίξουν μια συνένωση, μια ενοποίηση και εύρεση αλληλεγγύης. Αν αυτό, όμως, δεν το εμπιστεύεται η πλειοψηφία του κοινού, τότε, πρέπει να εργαστεί κάποιος με άλλους τρόπους για να μην κάνει τα πράγματα χειρότερα, αλλά και να σκεφτεί ποια είναι τα δομικά πράγματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν για να απαλύνουν τις ανησυχίες των ανθρώπων που, συχνά, πυροδοτούνται από πολιτικούς.

Ο.Λ.: Τελικά, τι μήνυμα ή κάλεσμα για δράση θα είχατε να μεταφέρετε στους ανθρώπους σχετικά με αυτά τα θέματα;

P.C.: H χώρα μας, όπως και η δική σας, ήταν σε χειρότερα μέρη στο παρελθόν. Είχαμε εμφύλιους πολέμους και άλλα παρόμοια δεινά, αλλά, τώρα, δεν βρισκόμαστε εκεί. Και αυτά είναι τα καλά νέα! Όπως είπα, γίνεται πολλή καλή δουλειά και, από εκεί, παροτρύνω τους ανθρώπους να ξεκινήσουν μια πρόκληση. Αυτή η πρόκληση είναι η εύρεση του «πολιτικού θάρρους», και χρειάζεται να προσπαθήσουν να το κάνουν στη ζωή τους, με τους φίλους και τις οικογένειές τους και να το καλλιεργήσουν ακόμα και στο χώρο εργασίας. Προσπαθήστε να βρείτε άλλα άτομα και ομάδες στην κοινότητά σας που γνωρίζετε, επιχειρώντας να αλλάξετε την πορεία και  τον τρόπο που επικοινωνούμε μεταξύ μας. Για να αλλάξουμε το μίσος και την τοξικότητα, είτε πρόκειται για τρόπους μείωσης της πόλωσης στα μέσα ενημέρωσης, είτε για τρόπους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στα οποία συμμετέχετε, υπάρχουν ομάδες που ασχολούνται με αυτά τα ζητήματα.
Στις ΗΠΑ υπάρχει μια πρωτοβουλία, στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, που ονομάζεται Bridging Divides Initiative, μια μη κομματική ερευνητική πρωτοβουλία που παρακολουθεί και καταγράφει την πολιτική βία στις Ηνωμένες Πολιτείες στοχεύοντας στη μείωσή της. Μέσω της πρωτοβουλίας αυτής υποστηρίζονται ενέργειες για την ανάπτυξη και οικοδόμηση της ανθεκτικότητας των τοπικών κοινοτήτων, κατά τη διάρκεια των εκλογών και άλλων περιόδων αυξημένου κινδύνου, θέτοντας θεμέλια για το μακροπρόθεσμο έργο της γεφύρωσης των χασμάτων που αντιμετωπίζουμε ως έθνος.

Ομάδες «γεφυροποιών»

Η πρωτοβουλία αυτή δημιουργεί χάρτες ως πηγή για τους «ειρηνοποιούς/γεφυροποιούς» σε όλη τη χώρα. Πάνω τους καταγράφονται πρόσφατες διαδηλώσεις και πολιτική βία σε κάθε περιοχή των ΗΠΑ όπως και οι προσπάθειες ομάδων ανθρώπων -«γεφυροποιών»- να συνδεθούν με άλλους και να έρχονται πιο κοντά για να συμβάλλουν στην οικοδόμηση ισχυρών, ανθεκτικών κοινότητων. Υπάρχουν εκατοντάδες καταγραφές. Μπορείς να πας στους χάρτες να κάνεις ζουμ και να δεις…

Δεν ξέρω αν έχει γίνει κάτι ανάλογο στην Ελλάδα. Αν όχι, ίσως κάποιος πρέπει να το ξεκινήσει. Μπορείτε να χρησιμοποιήσει την «πρόκληση του πολιτικού θάρρους», που είπαμε, για να ξεκινήσει μόνος του. Αλλά, τελικά, θα ήταν καλό να βρει άλλες ομάδες στην κοινότητά που να εργάζονται πάνω σε αυτά τα θέματα, με τις οποίες θα μπορούσε να συνεργαστεί προς την καταπολέμηση των τοξικών διαιρέσεων που διαλύουν τις χώρες μας.