Ένας Αρμονικός Κόσμος… Τι ωραία που ακούγεται!
Σχεδόν «ονειρικός». Γαλήνιος, σχεδόν… ψιθυριστός – σαν τίτλος βιβλίου ουτοπικής πολιτικής φιλοσοφίας ή σαν υπόσχεση από κάποιο ιδεατό μέλλον. Και όμως, είναι μια φράση ειρωνικά παράκαιρη. Ίσως, γι’ αυτό και τόσο επίκαιρη. Γιατί «Ένας Αρμονικός Κόσμος» δεν είναι η πραγματικότητά μας. Αντιθέτως: όσα εκτυλίσσονται γύρω μας – στην παγκόσμια σφαίρα, αλλά και στο δικό μας τοπικό χωράφι – αποτελούν, κατά τραγική ακρίβεια, τον ορισμό της Δυσαρμονίας.
Καθώς προχωρά το 2025, η γεωπολιτική αστάθεια γίνεται, δυστυχώς, κανόνας. Η παραπληροφόρηση, σχεδόν αυτονόητη. Η κοινωνική ανισότητα βαθαίνει. Οι διαιρέσεις σκληραίνουν. Οι λέξεις χάνουν το νόημά τους και αποκτούν φορτίο. Λέξεις όπως «εμείς» και «άλλοι». Όπως «κοινό καλό». Όπως «συνεργασία».
Σε ένα τέτοιο κλίμα, η τοξικότητα και ο λαϊκισμός δεν είναι πια σημεία παρέκκλισης αλλά στάσεις ζωής. Ο εθνικισμός ντύνεται πατριωτισμό, η εχθρότητα γίνεται «δικαίωμα στην άποψη», η απομόνωση εκλαμβάνεται ως αρετή. Όλο και περισσότερο, παρατηρεί κανείς μια υπόγεια, σχεδόν συστημική, απόρριψη της Αρμονίας – γιατί η αρμονία απαιτεί προσπάθεια, κατανόηση, διάλογο, σύνθεση. Ενώ η δυσαρμονία; Αρκεί ένας τίτλος, ένα σχόλιο, ένα επιθετικό βλέμμα.
Και όμως. Σε αυτόν τον μη αρμονικό κόσμο, επιμένουμε να μιλάμε για Αρμονία. Όχι ως ψευδαίσθηση. Όχι ως φαντασίωση. Αλλά, ως προορισμό και επιλογή.
Ποια είναι, λοιπόν, η δύναμη που μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία της; Ποια είναι εκείνη η ποιότητα που μπορεί να εξισορροπήσει την Ανθρωπότητα και να την φέρει πιο κοντά;
Κατά τη γνώμη μας – γνώμη ταπεινή αλλά σταθερά καλλιεργούμενη στις σελίδες αυτού του περιοδικού – η απάντηση βρίσκεται στον πολιτισμό, στην ενσυναίσθηση, στον λόγο, στην επικοινωνία, στην ικανότητά μας να ακούμε και να συναισθανόμαστε. Και, κυρίως, στη βαθιά ανάγκη μας να ανήκουμε. Όχι σε στρατόπεδα, αλλά σε ένα Παγκόσμιο Εμείς, στη μία Παγκόσμια Ανθρώπινη Οικογένεια.
Το παρόν τεύχος μας έρχεται ως φυσική συνέχεια του προηγούμενου, όπου ο Πολιτισμός είχε τον πρώτο λόγο. Γιατί ο πολιτισμός είναι ο χώρος μέσα στον οποίο γεννιέται η Αρμονία ή απο-δομείται η Δυσαρμονία. Είναι εργαλείο. Όπλο. Χώρος διαπαιδαγώγησης, επανατοποθέτησης, συμφιλίωσης.
Η λαϊκή κουλτούρα, το δημόσιο αφήγημα, η καθημερινή ρητορική, όλα διαμορφώνουν την κατανόηση του εαυτού και του κόσμου. Έχουν τη δύναμη να εμπνεύσουν και να θεραπεύσουν, αλλά και να δηλητηριάσουν. Να ενώσουν ή να διχάσουν. Να υπνωτίσουν ή να αφυπνίσουν. Γι’ αυτό και χρειαζόμαστε αφήγηση και επίγνωση. Συνειδητή. Στοχαστική. Επιλεγμένη. Γιατί αυτό που διακυβεύεται, τελικά, είναι το είδος της κοινωνίας που θέλουμε να διαμορφώσουμε.
Θέλουμε μια κοινωνία πλουραλιστική, δίκαιη, ευγενική, συνεργατική ή μια κοινωνία φοβική, κλειστή, εκδικητική, ταυτοτικά υστερική; Θέλουμε ελευθερία ή ασυδοσία; Θέλουμε ένταξη ή αποκλεισμό; Θέλουμε έναν κόσμο που σωφρονίζει ή έναν κόσμο που τιμωρεί;
Στοχασμοί σαν αυτούς δεν είναι πολυτέλεια. Είναι αναγκαία παύση μέσα στον ορυμαγδό.
Και κάπου εδώ, η σκέψη μας συναντά τον Κορνήλιο Καστοριάδη, ο οποίος στο κείμενό του Οι Ρίζες του Μίσους, έγραφε:
«…Υπάρχουν δύο ψυχικές εκφράσεις του μίσους: το μίσος για τον άλλο και το μίσος για τον εαυτό μας, το οποίο συχνά δεν παρουσιάζεται ως τέτοιο. Αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι και τα δυο έχουν κοινή ρίζα, την άρνηση της ψυχικής μονάδας να δεχθεί αυτό που για την ίδια είναι ξένο. Η οντολογική αυτή διάρθρωση του ανθρώπου επιβάλλει αξεπέραστους εξαναγκασμούς σε κάθε κοινωνική οργάνωση και σε κάθε πολιτικό πλάνο. Καταδικάζει αμετάκλητα κάθε ιδέα για μία «διαφανή» κοινωνία, κάθε πολιτικό πλάνο που αποσκοπεί στην άμεση οικουμενική συμφιλίωση. …
… Η αυτονομία, δηλαδή η πλήρης δημοκρατία, και η αποδοχή του άλλου δεν αποτελούν φυσική ανθρώπινη κλίση. Αμφότερες συναντούν τεράστια εμπόδια. Γνωρίζουμε από την ιστορία ότι ο αγώνας για τη δημοκρατία είχε μέχρι σήμερα οριακά μεγαλύτερη επιτυχία από τον αγώνα κατά του σωβινισμού, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού. Αλλά για όσους είναι στρατευμένοι στο μοναδικό πολιτικό πλάνο που χρήζει υπεράσπισης, το πλάνο της οικουμενικής ελευθερίας, ο μοναδικός ανοικτός δρόμος είναι η συνέχιση του αγώνα κόντρα στο ρεύμα…»
Αυτόν τον αγώνα προσπαθούμε, σεμνά και με επιμονή, να δίνουμε και εμείς. Και να τον καταγράφουμε. Γιατί, αν κάτι λείπει σήμερα, είναι οι σωστές αφηγήσεις. Με λέξεις, με φωνή, με ιστορίες. Με λόγους που ενώνουν, αντί να καταγγέλλουν, που θεραπεύουν, αντί να στιγματίζουν. Με προτάσεις που οικοδομούν, αντί για κραυγές που ισοπεδώνουν. Με απορίες, ερευνώντας λύσεις αντί για έτοιμες απαντήσεις. Με τόλμη και ήθος, στοιχεία που δεν είναι πια της μόδας, αλλά που παραμένουν απαραίτητα για να χτιστεί οτιδήποτε αρμονικό.
Η Άνοιξη έφτασε. Η φύση, πιστή στο κάλεσμά της, αναγεννάται. Και στον Ορθό Λόγο συνεχίζουμε τη χρονιά με δημιουργικότητα, συνείδηση και κοινή δέσμευση να υπηρετήσουμε μια άλλη δημοσιογραφία. Αυτή είναι η αποστολή μας. Και τα άρθρα που θα διαβάσετε εδώ και αυτόν τον μήνα είναι μια ακόμη ψηφίδα σε αυτή την προσπάθεια. Τίποτα από αυτά δεν θα υπήρχε χωρίς εσάς. Τους αναγνώστες, τους συνοδοιπόρους. Μαζί, διαμορφώνουμε την πεποίθηση πως ένας Αρμονικός Κόσμος μπορεί να μην είναι η πραγματικότητα. Αλλά μπορεί – και οφείλει – να είναι η κατεύθυνση.
