Αγαπητέ Αναγνώστη,
Μέσα σε έναν ακόμη πανδημικό χρόνο, γίναμε σοφότεροι. Παιδευτήκαμε, εκπαιδευτήκαμε, αλλάξαμε στοχεύσεις, κατανοήσαμε ότι τίποτε δεν είναι σταθερό ούτε δεδομένο. Με λίγα λόγια μάθαμε να ισορροπούμε και να ζυγίζουμε, ίσως όχι όλοι, όμως όλο και περισσότεροι.
Αυτό είναι άλλωστε και το εποικοδομητικό στο οποίο επενδύουμε, ψυχή τε και σώματι, μαχόμενοι «ορθο-λογικά» για την αλήθεια, με θετική προαίρεση. Με υπευθυνότητα, μια συμπεριφορική έννοια, καθοριστική για την πορεία μας ως κοινωνικά όντα, ως ομάδες, ως λαοί.
Όποιος συλλογάται ελεύθερα συλλογάται καλά, κι εμείς λέμε πως όποιος λειτουργεί υπεύθυνα διασφαλίζει και την ελευθερία του σε μεγάλο, τουλάχιστον, βαθμό. Ναι, έχει μεγάλη σημασία η επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στις δύο αυτές κορυφαίες αξίες της Eλευθερίας και της Yπευθυνότητας.
Τι είναι, όμως, Eλευθερία;
Πέρα των συνηθισμένων ορισμών για την ελευθερία (κοινωνική, πολιτική, ατομική), προαπαιτούμενο αποτελεί η κατάκτηση της εσωτερικής μας ελευθερίας. Η κατάσταση, δηλαδή, του ανθρώπου που έχει απαλλαγεί από τα προσωπικά του δεσμά (τα ηθικά και διανοητικά του βάρη, όπως ελαττώματα, πάθη, έξεις, ψευδαισθήσεις, προκαταλήψεις, ιδεοληψίες, κλπ). Οι εκ των προτέρων σχηματισμένες και αμετακίνητες απόψεις, η τυφλή και άκριτη εφαρμογή κανόνων, η υποδούλωση στην γνώμη των άλλων, ο φανατισμός υπέρ κάποιας θεωρίας, κάποιας διδασκαλίας ή δόγματος, ο ανταγωνισμός, η κλειστή και κωφή καρδιά προς τον ανθρώπινο πόνο και την ανάγκη του πλησίον, η έλλειψη ανοχής και συγχωρητικότητας προς εκείνους που κάποτε μας έβλαψαν ή συνεχίζουν να μας βλάπτουν, η κατάκριση και η κριτική σε βάρος άλλων, αλλά και πολλές άλλες συνηθισμένες και αποδεκτές κοινωνικές συμπεριφορές, αποδεικνύουν την ύπαρξη μιας βαθιάς ανασφάλειας, πλάνης και εγωισμού μέσα στον άνθρωπο που ενδιαφέρεται μόνο για την δική του καλοπέραση, την ατομική προβολή και την ‘κοινωνική επιτυχία’, με οποιοδήποτε αντάλλαγμα ή κόστος, και, αδιαφορώντας για τις συνέπειες, ατομικές ή συλλογικές…
Ποιος είναι ο πραγματικά Eλεύθερος Άνθρωπος;
Όταν λέμε ότι ένας άνθρωπος κατέκτησε την ελευθερία του, δεν εννοούμε ότι ο άνθρωπος αυτός μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, ιδιοτελώς, για τα συμφέροντά του και μόνο, γιατί η ελευθερία δεν συνεπάγεται την αναρχία ή ασυδοσία, αλλά την προσαρμογή του ατόμου στους νόμους, στους κανόνες της κοινωνίας, της δημιουργίας και της ζωής. Ο πιο ελεύθερος άνθρωπος είναι και ο πιο πειθαρχημένος, προσοχή όχι καταπιεσμένος ή χειραγωγούμενος, αλλά, υπεύθυνος, λογικός, αλληλέγγυος, συγκαταβατικός όπου απαιτείται, μαχητικός, μεθοδικά διεκδικητικός, βάσει δικαίου και κοινής αντίληψης.
Όσο ο άνθρωπος απαλλάσσεται απ’ τα δεσμά που περιορίζουν τις εκδηλώσεις του, τόσο περισσότερο το πεδίο της ελευθερίας του διευρύνεται, ώστε να μπορούμε να πούμε ότι οι βαθμοί της εξέλιξης του ανθρώπου, βαδίζουν παράλληλα με τις βαθμίδες της εσωτερικής ελευθερίας που αυτός κατακτά, κάθε φορά.
Υπ’ αυτήν την έννοια, ο όρος Ελευθερία, προϋποθέτει την Ευθύνη, την Υπευθυνότητα, την ατομική και κοινωνική πειθαρχία, ένα συμβόλαιο τιμής για τον Πολιτισμό και την πρόοδο της Ανθρωπότητας.
«Μεγάλα λόγια»… θα πείτε. Μα, η εμπειρία της ζωής αυτό δεν μας λέει; Τα σημερινά ζητούμενα, από την παγκόσμια υγεία μέχρι την κλιματική αλλαγή, από την ενεργειακή κρίση μέχρι τις πολιτικές, οικονομικές και πολεμικές αντιπαραθέσεις, δεν γιατρεύονται με υπεύθυνη στάση στην προοπτική μιας παγκόσμιας ελευθερίας για τη σωτηρία μας επί της Γης;
Τι μας διδάσκουν εδώ και χρόνια οι φιλόσοφοι, οι σκεπτόμενοι, οι πνευματικές προσωπικότητες, που πίστεψαν και εξακολουθούν να πιστεύουν στο υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας;
«Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θέλουν πραγματικά ελευθερία, επειδή η ελευθερία προϋποθέτει ανάληψη ευθύνης, και οι περισσότεροι άνθρωποι τρέμουν την ανάληψη ευθύνης», Σίγκμουντ Φρόυντ
«Η ελευθερία σημαίνει ευθύνη. Γι’ αυτό οι περισσότεροι άνθρωποι την τρέμουν», Τζορτζ Μπερνάρντ Σο
«Το τίμημα του μεγαλείου είναι η υπευθυνότητα», Ουίνστον Τσώρτσιλ
Αυτά, και άλλα, πραγματεύεται η θεματογραφία μας, σε αυτό το τελευταίο τεύχος του 2021, με την ευχή για νέες συνειδητοποιήσεις στο διηνεκές. Θυμόμαστε την κληρονομιά του Αλμπέρ Καμύ, που μας λέει ότι η άνευ όρων ελευθερία είναι το ακριβώς αντίθετο αυτής. Καταγράφουμε το χθες και το σήμερα των δημοκρατικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ, στηλιτεύουμε τις θεωρίες συνωμοσίας και την ψευδολογία διαφόρων κέντρων που υπονομεύουν την ελευθερία όλων μας. Αναρωτιόμαστε, δε, ποιος θα προστατεύσει τους αδαείς από χαλκευμένες ειδήσεις, που τους στερούν την ελευθερία της κρίσης για το τι ισχύει πραγματικά και που βρίσκεται η αλήθεια.
Οφείλουμε, λοιπόν, να μεριμνούμε και να προσέχουμε γιατί οι …ιοί που υπονομεύουν την ελευθερία μας, αλλά και την φιλελεύθερη Δημοκρατία μας, συνήθως αναπτύσσονται μέσα στο κλίμα του ανορθολογισμού, του παραλόγου και της γελοιότητας, της αδιαφορίας για το τι συμβαίνει γύρω μας… Γιατί, όπως έγραφε κι ο Νίκος Καζαντζάκης: «Σωτηρία θα πει να λυτρωθείς απ’ όλους τους σωτήρες. Αυτή είναι η ανώτατη λευτεριά, η πιο αψηλή, όπου με δυσκολία αναπνέει ο άνθρωπος. Αντέχεις;»…
Καλά Χριστούγεννα και Καλή, Εποικοδομητική, Χρονιά για όλους μας !
