Την 7η Ιουλίου καλούμαστε να εκλέξουμε τούς αντιπροσώπους μας και τους πληρεξουσίους κυβερνήτες μας. Αυτό, όμως, είναι το έλασσον. Το μείζον είναι ότι συγχρόνως καλούμαστε να επιλέξουμε το μέλλον μας, το δικό μας αλλά και των επομένων γενεών. Εξ αντικειμένου, δεν πρόκειται για συνήθεις εκλογές ανανέωσης τού Κοινοβουλίου και τού κυβερνητικού προσωπικού. Η πραγματικότητα της χώρας και η αβέβαιη και επισφαλής σε πολλά επίπεδα προοπτική της μας επιβάλλουν να κάνουμε κάτι σημαντικότερο, δηλαδή, επιλογές. «Στρατηγικές επιλογές».
Εδώ και δέκα χρόνια, η λέξη που κυριαρχεί στον Δημόσιο λόγο, αλλά και μεταξύ ιδιωτών είναι η λέξη “κρίση”. “Φταίει η κρίση”, “πότε ήρθε η κρίση;”, “πότε θα βγούμε από την κρίση;”, κλπ…. Μήπως, πρόκειται για επιπόλαιη και επιφανειακή διάγνωση; Συνειδητός ή ασυνείδητος εξωραϊσμός της πραγματικότητας; Ακόμη ένα κρούσμα της αοριστίας των όρων (όσο οξύμωρο κι αν φαίνεται…) της προφορικής αλλά και γραπτής Νεοελληνικής;
Η απάντηση στα παραπάνω δεν έχει τόση σημασία ούτε είναι του παρόντος. Σημασία, όμως, έχει να συνειδητοποιήσουμε ότι, ίσως, εδώ και αρκετά χρόνια, αυτό που βιώνουμε δεν είναι κρίση, αλλά …παρακμή.
Τεράστια η διαφορά! Με τον όρο “κρίση” περιγράφουμε μία κατάσταση δυσάρεστη, δύσκολη, -ενδεχομένως επικίνδυνη-, αλλά, που μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία, μια κατάσταση η οποία απαιτεί ειδικούς χειρισμούς, με πεπερασμένο χρόνο και προοπτική εξόδου. Η “κρίση” έχει χαρακτήρα προσωρινό. Αν αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά, τότε μιλάμε για “παρακμή”.
Η “παρακμή” είναι μια κατάσταση πιο ολιστική, πολυδιάστατη και πολυεπίπεδη. Μια κατάσταση χωρίς προοπτική εξόδου, ένα συνεχές καθοδικό σπιράλ. Μια κατάσταση που εγκαθίσταται στην αρχή διακριτικά, βαθμιαία, ανεπαίσθητα, ύπουλα και ανελέητα, μέχρι να πάρει χαρακτήρα μόνιμο. Χαρακτηρίζεται δε από μία συνεχώς επί τα χείρω εξέλιξη που μοιάζει μόνιμη, μη αναστρέψιμη, νομοτελειακή.
Είναι κρίσιμο, λοιπόν, να διαγνώσουμε και να αποφασίσουμε αν αυτό που ζούμε είναι κρίση ή παρακμή, γιατί σε αυτή τη σωστή διάγνωση θα βασισθούν οι όποιες επιλογές μας. Στην περίπτωση της κρίσης, τα πράγματα είναι πιο εύκολα. Επιλέγουμε σοβαρούς και καλύτερους διαχειριστές της εξουσίας, αναδιαρθρώνουμε, μεταρρυθμίζουμε, επανεστιάζουμε, επανακαθορίζουμε στόχους, οργανωνόμαστε και, κάποτε, την ξεπερνάμε.
Στην περίπτωση της παρακμής τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα και απαιτητικά για εμάς. Επειδή, εξ ορισμού, η κάθε παρακμή στην πλήρη εξέλιξή της μεταλλάσσεται σε άμεσο υπαρξιακό κίνδυνο, τότε, όπως κάθε οργανισμός που κινδυνεύει (από ένα έντομο έως και μια αυτοκρατορία), οφείλουμε να ενεργοποιήσουμε άμεσα τα αντανακλαστικά επιβίωσης. Αυτό το αρχέγονο, και διαχρονικά απαραίτητο εργαλείο με το οποίο τόσο σοφά μας προίκισε η φύση. “Fight or Flight”? Να τραπούμε σε φυγή ή να πολεμήσουμε;
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, να παραιτηθούμε ή να δώσουμε μάχη;
Νομίζω ότι το πρώτο που πρέπει να κάνουμε, είναι να αλλάξουμε ριζικά το «λογισμικό» μας ως λαός. Να αλλάξουμε, δηλαδή, τον τρόπο που αποκωδικοποιούμε την πραγματικότητα και βλέπουμε τον εαυτό μας (ατομικό και συλλογικό), σε σχέση με τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Ειδικότερα:
– Να ενηλικιωθούμε. Με άλλα λόγια, να απαλλαγούμε επιτέλους από το τόσο βολικό σύνδρομο/μύθο της αυτοθυματοποίησης και ωριμάζοντας, ως έθνος ενηλίκων πλέον, να τολμήσουμε να κατακτήσουμε ένα είδος εθνικής αυτογνωσίας. Με τολμηρή και χωρίς ταμπού αυτοκριτική να διαγνώσουμε και αναλάβουμε τις ευθύνες μας για ότι κάναμε και ότι δεν κάναμε .
– Είναι κοινός τόπος να ειπωθεί ότι, όταν ένα έθνος δοκιμάζεται ή απειλείται, δεν έχει την πολυτέλεια τού διχασμού και τού συγκρουσιακού κλίματος. Τα αντανακλαστικά επιβίωσης υπαγορεύουν ομοψυχία, και συναινετική εθνική στοχοθεσία. Αντ’ αυτού, την στιγμή ακριβώς που χρειαζόταν η χώρα όλα τα παραπάνω, κυριάρχησε στον δημόσιο πολιτικό διάλογο, ένα άκρως τοξικό, δηλητηριώδες , διχαστικό κλίμα, μη παραγωγικό και άκρως επικίνδυνο για τα συμφέροντα της χώρας. Οι πολιτικοί αντίπαλοι μετατράπηκαν σε ταξικούς, μετεμφυλιακούς εχθρούς. Την ευθύνη για όλα τα παραπάνω έχουν (αλλά όχι αποκλειστικά) οι λαϊκιστικές παρατάξεις . Όλοι ξέρουμε ποιες είναι, του υπολοίπου πλανήτη συμπεριλαμβανομένου. Αλλά, επειδή, δυστυχώς, λαϊκιστές υπήρχαν και υπάρχουν σε όλους τούς χώρους, το πολιτικό σύστημα στην ευρύτερη του έννοια (κόμματα, οργανώσεις, συνδικάτα, συντεχνίες, αυτοδιοίκηση, ΜΜΕ) έπαιζε την …κολοκυθιά για το ποιος έφταιξε και ποιος πρέπει να πληρώσει το «μάρμαρο». Το θέαμα και το ακρόαμα ήταν συνεχές, απεχθές και λυπηρό, μονότονο και μονο-τονικό. Παρέπεμπε σε κακομαθημένους, συναισθηματικά αναλφάβητους, ανηλίκους που ερίζουν για το ποιος ευθύνεται που τέλειωσε… Σημειωτέον, δε, ότι, όποιο κι αν ήταν το θέμα, το μέγιστο μέρος του χρόνου και της «επιχειρηματολογίας» (ή, κυριολεκτικότερα, επιχειρηματοπαραλογίας) αφορούσε τις ευθύνες τού παρελθόντος και πολύ λιγότερο το τι πρέπει να γίνει στο μέλλον. Είναι καιρός, λοιπόν, να βάλουμε, επειγόντως και οριστικά, τέλος σ’ αυτό το ατέρμονο γαϊτανάκι ευθυνών. Καιρός να ενηλικιωθούμε, καιρός να συμφιλιωθούμε, καιρός να συμφωνήσουμε, να αποφασίσουμε, και στοχοθετημένα να πράξουμε. Η ξεροκέφαλη πραγματικότητα μας επιβάλλει να γίνουμε σοφότεροι. Συγκεκριμενοποιώντας την αλλαγή «λογισμικού»:
– Αντί να εστιάζουμε μυωπικά στο προσωρινό, το συντεχνιακό ή στενά ατομικό μας συμφέρον, να καταλάβουμε ότι τελικά τα ζωτικά μας (απολύτως θεμιτά) συμφέροντα εξυπηρετούνται, εξασφαλίζονται, και είναι άμεσα συνδεδεμένα με το συλλογικό και μακροπρόθεσμο συμφέρον.
– Να επιδιώκουμε την ανανέωση ιδεών και όχι την ανανέωση προσώπων. Να πάψουμε να συγχέουμε τις ιδέες με τα πρόσωπα. Δεν μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι δεν έχουμε γύρω μας άφθονα και εξέχοντα παραδείγματα νεανικών, (με αθώο και καθαρό γλυκό βλέμμα…), μοντέρνων προσώπων που «γράφουν στο γυαλί», αλλά οι ιδέες τους είναι ότι πιο παλιό, ότι πιο «προοδευτικό», που μυρίζει φορμόλη, και η αντίληψή τους για την άσκηση εξουσίας εξόφθαλμα κρυφο-ολοκληρωτική, αδίστακτη, και σε απόλυτη συνέπεια με τις πολιτικές τους αναφορές.
– Εξάλλου το σύνθημα «τόπος στα νιάτα» εκτός του ότι είναι γερασμένο, έχει δοκιμασθεί και έχει δώσει, όπου και όσο πραγματώθηκε, χειροπιαστά αρνητικά αποτελέσματα (στην πολιτική, στην Αρχιτεκτονική – π.χ. πλ. Ομονοίας-, στις τέχνες, και όχι μόνο. Όχι άλλοι μαθητευόμενοι μάγοι, χρειαζόμαστε μάγους δασκάλους, μάγους μύστες, μα κυρίως χρειαζόμαστε εκείνους που παραδέχονται ότι δεν είναι μάγοι. Η σοφία είναι ένα προϊόν μακρόχρονης και ευφυώς επεξεργασμένης εμπειρίας. Απαιτεί χρόνο διανυσμένο, μακρά εμπειρία ζωής, άρα γηρατειά. Από τις πρωτόγονες κοινωνίες έως και τις πιο σύγχρονες, εξελιγμένες και επεξεργασμένες βρίσκουμε πάντα μια θεσμική οργάνωση που προβλέπει ότι για την λήψη σημαντικών αποφάσεων αρμόδιοι είναι οι γηραιότεροι (και όχι οι ωραιότεροι…). Τα παραδείγματα πολλά, όπως : Οι σοφοί μάγοι τού χωριού, οι σαμάνοι, οι μύστες και στοχαστές τής αρχαιότητας, οι δημογέροντες, οι Γερουσίες (αρχαίες και σύγχρονες), τα Πρυτανεία, οι ηλικιακές προϋποθέσεις άσκησης του δικαστικού λειτουργήματος. Γιατί, όση ευφυΐα, δυναμισμό, πληροφορίες, γνώσεις, υψηλή εξειδίκευση κι αν έχει κάποιος, αν δεν τις επεξεργασθεί, δεν τις διυλίσει, δεν τις μετατρέψει σε απόσταγμα σοφίας/εμπειρίας, θα είναι ανεπαρκής στην άσκηση οποιασδήποτε εξουσίας και επικίνδυνα ακατάλληλος για την λήψη κρίσιμων αποφάσεων.
– Ήρθε η στιγμή επίσης να επανεισάγουμε στο “λογισμικό” μας την αρχή ότι τα αγαθά κόποις κτώνται αντί τού καταστροφικού που κυριάρχησε τις τελευταίες δεκαετίες, ότι, δηλαδή, τα αγαθά …κόλποις κτώνται. Τα τελικά αποτελέσματα τα είδαμε. Ας απαλλαγούμε λοιπόν από αυτό το καταραμένο «λ», που τόση ζημιά (διαχρονική και συλλογική) προκάλεσε. Επίσης, είναι καιρός να ξεριζώσουμε αυτήν την ευρέως και από καιρό εγκατεστημένη νοοτροπία τής ήσσονος προσπάθειας (που κάποιες φορές εκλαμβάνεται και ως «εξυπνάδα»).
– Ας σταματήσουμε να προσπαθούμε να αποκωδικοποιήσουμε την πραγματικότητα με αναφορές και αναλυτικά εργαλεία του 19ου αιώνα. Δεν λειτουργούν, ηχούν σαν ινδικά μάντρας ή σαν εκκλησιαστικά τροπάρια, και το σημαντικότερο, μας οδηγούν σε λάθος διαγνώσεις της σύγχρονης πραγματικότητας (πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής, γεωπολιτικής). Λάθος διαγνώσεις, άρα λάθος αποφάσεις, άρα κακά τα αποτελέσματα. Το γεγονός ότι ενίοτε -σπανιότατα- οι ιθαγενείς «αυθεντικές», αριστεροπροοδευτικές, «δημοκρατικές» δυνάμεις κάνουν έγκυρη διάγνωση της πραγματικότητας δεν αναιρεί ούτε αμφισβητεί το απαρχαιωμένο και ανεπίκαιρο που χαρακτηρίζει αυτές τις σχολές «σκέψης». Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε, και τα σταματημένα ρολόγια δύο φορές την ημέρα ημάς δείχνουν την ακριβή και σωστή ώρα…
– Να δομήσουμε σκέψη τολμηρή, πρωτότυπη, χειραφετημένη από τις παρωπίδες του politically correct.
– Ας κάνουμε την αυθυπέρβαση αντικαθιστώντας τον παραταξιακό μας πατριωτισμό με τον εθνικό πατριωτισμό.
– Αντί να αμυνόμαστε το παρόν με (νοητικό, ιδεολογικό, πολιτικό) εξοπλισμό τού παρελθόντος, ας επιτεθούμε στο μέλλον με τον εξοπλισμό που απαιτούν οι σύγχρονες, παρούσες και μελλούμενες περιστάσεις. Κι αν δεν υπάρχει, ας τον εφεύρουμε.
Καλή μας φώτιση, λοιπόν…
(εύχομαι και προσδοκώ)
