Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αντί να διευκολύνουν τον εθνικό διάλογο, να ενισχύουν την κοινωνική συνοχή και την αισιοδοξία, εν όψει εκλογών πυροδοτούν την πόλωση και τον κυνισμό, κάνοντας τους ανθρώπους να αισθάνονται απελπισμένοι και ανίσχυροι. Για αυτό συζητάμε με τον Ralph Ashton, για την ανάγκη Εποικοδομητικού Διάλογου και Εποικοδομητικών Δράσεων στις κοινωνίες μας. Ο ίδιος μοιράζεται μαζί μας τις εμπειρίες και τις καλές πρακτικές από το έργο του Οργανισμού για το Μέλλον της Αυστραλίας…
Ορθός Λόγος: Πώς και γιατί ξεκίνησε το Next25 (πρώην Australian Futures Project); Πού στοχεύει και πώς επιτυγχάνει τους στόχους του; Από όσο γνωρίζουμε, μάλιστα, το έργο σας υποστηρίζεται και από πολλούς φιλάνθρωπους, μεταξύ αυτών και Έλληνες ομογενείς…
Ο Ralph ίδρυσε το Next25 (αρχική ονομασία “Australian Futures Project”) το 2011 για να μεγιστοποιήσει και να μοιραστεί την επιτυχία της Αυστραλίας σε τρέχουσες και μελλοντικές γενιές. Έχει ένα ισχυρό ιστορικό σύλληψης και δημιουργίας μη κομματικών πρωτοβουλιών για τη δημιουργία αλλαγής συστημάτων. Η εμπειρία του καλύπτει το εταιρικό δίκαιο, την επενδυτική τραπεζική, τη στρατηγική, την ανάπτυξη ηγεσίας και τη δημόσια πολιτική (ανάκαμψη από καταστροφές, γεωργία, δασοκομία και κλιματική αλλαγή). Είναι περιζήτητος βασικός ομιλητής και συντονιστής και αξιόπιστος στρατηγικός σύμβουλος. Συνεργάζεται με επιχειρήσεις, κυβερνήσεις, Υπουργικά Συμβούλια, δημόσιες υπηρεσίες, πολιτικούς, μέσα ενημέρωσης, πανεπιστήμια, ΜΚΟ και φιλάνθρωπους. Έχει συνεργαστεί με την Παγκόσμια Τράπεζα, τα Ηνωμένα Έθνη, διεθνείς οργανισμούς βοήθειας και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Κατείχε θέσεις στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, στο Πανεπιστήμιο La Trobe και στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας.Ralph Ashton: Πριν από δώδεκα χρόνια, ξεκίνησα τη δουλειά του Next25 από απογοήτευση, περιέργεια και αισιοδοξία. Απογοήτευση που ένα έξυπνο και πλούσιο έθνος είχε ρίξει τόσα πολλά σημαντικά ζητήματα στο καλάθι των αχρήστων. Περιέργεια για το αν υπήρχε μια κοινή διάγνωση των βασικών αιτιών και ένα σαφές σύνολο προτεραιοτήτων για τη διόρθωση ενός φαινομενικά κατεστραμμένου μελλοντικού συστήματος. Και αισιοδοξία ότι Αυστραλοί με επιρροή, απ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα, θα μπορούσαν και θα έκαναν θετικά βήματα για να το διορθώσουν, να το βελτιώσουν και να το κρατήσουν ευθυγραμμισμένο στον σκοπό του.
Τα πρώτα χρόνια, συναντήθηκα με δεκάδες ηγέτες, ειδικούς και διαμορφωτές κοινής γνώμης σε όλους τους τομείς σε όλη την Αυστραλία. Όλοι ήταν απογοητευμένοι που η Αυστραλία «έχανε τη μπάλα»… Ένα πλούσιο έθνος με απεριόριστες ευκαιρίες σπαταλούσε τη μελλοντική του επιτυχία. Άρχισα να αναρωτιέμαι, τι θα γινόταν αν μπορούσαμε να μετατρέψουμε αυτή την απογοήτευση σε πράξη;
Μέσα από το έργο του Next25, γνωρίζουμε, τώρα, ότι υπάρχει μια ευρεία επιθυμία η Αυστραλία να ανθίσει. Πρώτα, όμως, πρέπει να δούμε τι μέλλον θέλει η χώρα μας, αν βρισκόμαστε σε καλό δρόμο και να καταγράψουμε τις βασικές αιτίες της χαμηλής απόδοσης της Αυστραλίας στα πιο σημαντικά ζητήματα του έθνους.
Αλλά, οι σκέψεις μας οδηγούν μόνο μέχρι μέχρις ενός σημείου. Χρειάζεται επίσης να πράξουμε! Χρειαζόμαστε οι ηγέτες και το κοινό να κατανοήσουν τι διακυβεύεται, να δουν ότι το καλύτερο είναι εφικτό, να θέλουν να συμβάλουν και να ξέρουν από πού να ξεκινήσουν.
Το Next25 προωθεί όλα αυτά. Με αυστηρή έρευνα, αξιόπιστη δέσμευση και πρωτοποριακές πρωτοβουλίες, αποκαλύπτουμε και αντιμετωπίζουμε τα βαθύτερα αίτια των μεγαλύτερων προβλημάτων της Αυστραλίας. Και ενισχύουμε τον αντίκτυπό μας εμπνέοντας και υποστηρίζοντας τους «πρωταθλητές του συστήματος» να κάνουν το ίδιο.
Ο.Λ.: Η σχέση μεταξύ των μέσων ενημέρωσης και της πολιτικής έχει καθοριστικό ρόλο στη διόγκωση διχασμών σε ολόκληρη την κοινωνία. Είναι δυνατόν να βρεθεί κοινό έδαφος ώστε να ξεπεραστούν τα χάσματα;
R.A.: Σχεδόν πριν από μια δεκαετία, το Next25 δημιούργησε το Leadership, το πρώτο πρόγραμμα επαγγελματικής ανάπτυξης της Αυστραλίας για τους βουλευτές του έθνους. Αποκαλύπτοντας και κατανοώντας σε βάθος τις αξίες τους, βοηθάμε τους βουλευτές να κατανοήσουν τη δύναμή τους, όχι μόνο ως άτομα μέσα στο σύστημα, αλλά και ως άτομα που μπορούν να βελτιώσουν το σύστημα.
Οι απόφοιτοί μας, συστηματικά, μας λένε ότι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στο να ενεργούν προς το δημόσιο συμφέρον είναι ο τρόπος με τον οποίο τα μέσα ενημέρωσης ασχολούνται με την πολιτική – οι στιγμές του «gotcha», ο υπερ-έλεγχος, η απλοποίηση περίπλοκων θεμάτων και η μετατροπή της πολιτικής σε «αιματηρό άθλημα»…
Από την άλλη πλευρά, συντάκτες και δημοσιογράφοι μας λένε πώς οι συνεχείς περιστροφές, οι μισές αλήθειες, ο εγωισμός και οι συγκρούσεις για την εξουσία στην πολιτική δυσκολεύουν την αλήθεια και τη λογοδοσία των ηγετών. Εν τω μεταξύ, οι νεότεροι δημοσιογράφοι επικεντρώνονται όλο και περισσότερο σε στόχους και δραστηριοποιούνται ως μοχλοί πίεσης παρά ως αντικειμενικοί ρεπόρτερ, τα κίνητρα στρέφονται προς τα «λαβράκια» και το επιχειρηματικό μοντέλο των μέσων ενημέρωσης δεν έχει ανακάμψει ποτέ από την έλευση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Υπευθυνότητα και λογοδοσία
Βλέπουμε ένα μοτίβο να επαναλαμβάνεται σε όλους τους τομείς της κοινωνίας – οι ισχυροί άνθρωποι δεν συμπαθούν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το «σύστημα», αλλά αισθάνονται αδύναμοι να κάνουν κάτι για να αλλάξουν τα πράγματα, οπότε κατηγορούν τους άλλους. Εμείς αποκαλούμε αυτούς ως «ανίσχυρους ισχυρούς».
Επομένως, ναι, υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει για να βελτιωθεί ο τρόπος με τον οποίο τόσο τα μέσα ενημέρωσης όσο και η πολιτική υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, και αυτό είναι να φέρουμε μαζί ηγέτες-στελέχη και από τους δύο τομείς προκειμένου να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη, να κατανοήσουν καλύτερα ο ένας το πλαίσιο, τους ρόλους και τους περιορισμούς του άλλου, να δουν πώς βρίσκονται σε ένα αρνητικό αυτοεκπληρούμενο σπιράλ που ενισχύει ανεπιθύμητες συμπεριφορές και αποτελέσματα, να αρθρώσουν τι θα ήταν καλύτερο και να επαναπροσδιορίσουν τους ρόλους και τις σχέσεις τους. Αλλά το τελικό αποτέλεσμα δεν θα πρέπει να είναι μια «ουτοπική αρμονία», αλλά, αληθινή υπευθυνότητα και λογοδοσία.
Ο.Λ.: Ποια είναι η σημασία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στην προώθηση του εποικοδομητικού διαλόγου και της θετικής κοινωνικής αλλαγής; Ποια θα μπορούσαν να είναι τα βήματα από εδώ και πέρα;
R.A.: Ένα υψηλόβαθμο στέλεχος των μέσων ενημέρωσης μου επισήμανε πρόσφατα ότι, στο παρελθόν, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της χώρας μπορούσαν να καθορίζουν τι θα «ήθελε» και τι θα «έπραττε» η Αυστραλία (χειραγωγώντας την ατζέντα και τη συζήτηση και αποσταθεροποιώντας τους ηγέτες), αλλά, μολονότι αυτό δεν ισχύει πλέον, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης εξακολουθούν να διαθέτουν ένα ισχυρό όπλο: τη δυνατότητα να καταστρέφουν όποιο άτομο θέλουν…
Εφόσον τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι ισχυρά, νομίζω ότι το μεγαλύτερο ερώτημα είναι ποιος είναι ο ρόλος των MME σε μια καπιταλιστική αντιπροσωπευτική δημοκρατία τον 21ο αιώνα.
Είναι για να ενημερώνουν; Να διασκεδάζουν; Να απασχολούν εργαζόμενους; Για να αποκομίζουν κέρδη οι ιδιοκτήτες; Για να θέτουν ατζέντες και να ελέγχουν τις συζητήσεις; Για να προωθούν αγαθά και υπηρεσίες μέσω της διαφήμισης; Είναι δημόσιο αγαθό, οργανισμός κοινής ωφέλειας ή ιδιωτική επιχείρηση; Μάλλον είναι ένα συγκεχυμένο μείγμα όλων των παραπάνω…
Η κοινωνία πρέπει να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα και, στη συνέχεια, να αποφασίσει πώς θέλει να ρυθμίσει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (αν το θέλει) και εάν επιθυμεί να συνεχίσει να ενισχύει την ύπαρξή τους αγοράζοντας τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Και οι καθιερωμένοι και αναδυόμενοι ηγέτες από όλους τους τομείς πρέπει να αποφασίσουν σε ποια βάση θα συνεργαστούν με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης -ποιος υπηρετεί ποιον.
Ο.Λ.: Η κουλτούρα της σύγκρουσης που επικρατεί στη δημοσιογραφία, την πολιτική και τον δημόσιο διάλογο γενικότερα, δημιουργεί αναπόφευκτα ένα αίσθημα απαισιοδοξίας και απελπισίας στην κοινωνία. Τι είναι αυτό που πραγματικά πνίγει την εποικοδομητική συζήτηση; Πώς θα μπορούσαμε να αντιστρέψουμε αυτό το κατεστημένο;
R.A.: Στο επίκεντρο όλων αυτών είναι ότι ζούμε σε αβέβαιους καιρούς, ιδίως με τις επιπτώσεις μεγατάσεων όπως η κλιματική αλλαγή και η τεχνητή νοημοσύνη (για να αναφέρουμε μόνο δύο). Αυτό που λειτούργησε στο παρελθόν μπορεί να μην λειτουργήσει στο μέλλον. Ακόμη και οι αντιδράσεις μας στην παγκόσμια οικονομική κρίση και την πανδημία του covid-19 ενδέχεται να μην λειτουργήσουν ξανά. Οι άνθρωποι αισθάνονται ευάλωτοι και δεν εμπιστεύονται τα μέσα ενημέρωσης ή τους πολιτικούς. Οι ηγέτες σε όλους τους τομείς δεν κατάφεραν να διατυπώσουν μια ειλικρινή και αξιόπιστη πορεία μέσα από την αβεβαιότητα, πόσο μάλλον να φτιάξουν ένα συναρπαστικό αφήγημα για το μέλλον που να στηρίζεται σε μια συνεκτική ιδεολογία που να έχει απήχηση στο κοινό. Τα μεγάλα πολιτικά κόμματα -που στερούνται οραμάτων, ιδεολογιών και οδικών χαρτών- δυσκολεύονται να δείξουν πώς διαφέρουν μεταξύ τους και, ως εκ τούτου, επινοούν ψεύτικες διαφορές για να φαίνονται διαφορετικά…
Για εμπορικούς και ιδεολογικούς λόγους, τμήματα των μέσων ενημέρωσης καλλιεργούν αυτή την ψεύτικη σύγκρουση.
Όλα αυτά αφήνουν το κοινό ακόμα πιο απαισιόδοξο και αποστασιοποιημένο -ίσως τόσο πολύ που το μόνο που θέλει είναι η επόμενη δόση της δραματικής σειράς για το πόσο άσχημα είναι τα πράγματα και πόσο άσχημα συμπεριφέρονται οι άνθρωποι. Ως εκ τούτου, ψηφίζουν με το πορτοφόλι τους, αγοράζουν μέσα που τους δίνουν το δράμα και έτσι διατηρούν ολόκληρο τον κύκλο…
Ο.Λ.: Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού στο Next25; Ποια εμπόδια έχετε συναντήσει/συναντάτε και πώς εσείς (και η ομάδα σας) τα ξεπερνάτε; Πού πέτυχε και πού απέτυχε αυτό το έργο; Ποια είναι τα διδάγματα που αντλήθηκαν; Αν θα θέλατε, δώστε μας μια ιδέα και για το έργο σας «The Perfect Candidate».
R.A.: Καταφέραμε να δείξουμε τι διακυβεύεται αν αποτύχουμε να διατηρήσουμε το σύστημα «μελλοντικής δημιουργίας της Αυστραλίας» κατάλληλο ως προς το σκοπό του και αποδείξαμε, μέσω των δικών μας πρωτοβουλιών, ότι είναι δυνατόν να γίνει καλύτερο. Και το σημαντικότερο είναι ότι παρακινήσαμε και υποστηρίξαμε τους «πρωταγωνιστές του συστήματος» να κάνουν το ίδιο.
Αποκατάσταση της εμπιστοσύνης
Για παράδειγμα, περισσότερο από οκτώ χρόνια τώρα, εργαζόμαστε για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ κυβέρνησης και πολιτών. Σε συνεργασία με κορυφαίους βουλευτές, πολιτικά κόμματα και εμπειρογνώμονες σε θέματα ανάπτυξης ηγεσίας, ξεκινήσαμε δημιουργώντας το Next25 Leadership προκειμένου να βοηθήσουμε τους βουλευτές να κατανοήσουν και να αυξήσουν τη δύναμή τους, όχι μόνο ως άτομα του συστήματος, αλλά και ως άτομα που μπορούν να βελτιώσουν το σύστημα. Υπολογίζουμε ως απόφοιτους σχεδόν το 10% των βουλευτών της Αυστραλίας. Συνεχίζουμε να αναβαθμίζουμε και να διαχειριζόμαστε το Next25 Leadership. Έχει προκαλέσει μια θετική αλυσιδωτή αντίδραση. Οι απόφοιτοί μας:
– Εισήγαγαν μια κουλτούρα επαγγελματικής ανάπτυξης στο Κοινοβούλιο της Νέας Νότιας Ουαλίας με την επιμέλεια, τη διάδοση και τη χρηματοδότηση ενός νέου προγράμματος πιστοποιημένων μαθημάτων (συμπεριλαμβανομένου του Leadership) με ετήσιο προϋπολογισμό 200.000 AUD.
– Δημιούργησαν μια νέα πρωτοβουλία, με την υποστήριξή μας, για τον εντοπισμό και την προώθηση αλλαγών που επιτρέπουν την πλήρη και ακμάζουσα συμμετοχή γυναικών στο κοινοβούλιο, βελτιώνοντας τη δημοκρατία για όλους. μια νέα πρωτοβουλία με την υποστήριξή μας για τον εντοπισμό και την προώθηση αλλαγών που επιτρέπουν την πλήρη και ακμάζουσα συμμετοχή των γυναικών στο κοινοβούλιο, βελτιώνοντας τη δημοκρατία για όλους.
Μέσα από την εργασία μας, μάθαμε ότι:
– Η αλλαγή των συστημάτων απαιτεί χρόνο (χρόνια, αν όχι δεκαετίες) και σημαντική, συνεχή προσπάθεια και χρηματοδότηση.
– Οι καλύτεροι παράγοντες για τη βελτίωση του συστήματος -και συνεπώς του δημόσιου συμφέροντος- είναι, συνήθως, οι δυσκολότεροι για να εργαστούμε και οι πλέον εκτός του ελέγχου μας, οπότε, πρέπει να ενεργούμε μέσω της επιρροής και της πειθούς παρά μέσω της εντολής ή της βίας.
– Ενώ το κοινό θέλει να συνεισφέρει, είναι δύσκολο να γνωρίζει από πού να ξεκινήσει.
– Ενώ οι ηγέτες θρηνούν για την τρέχουσα κατάσταση του συστήματος, δεν έχουν συγκεκριμένες ιδέες για το τι πρέπει να γίνει…
Ο.Λ.: Ρεαλιστικά, θα μπορούσαμε να επιτύχουμε ένα είδος εθνικού διαλόγου που προωθεί την εποικοδομητική συζήτηση και από εκεί και πέρα την εποικοδομητική δράση…;
R.A.: Μέσω της έρευνας του Next25, συγκεντρώσαμε τις απόψεις μιας σειράς ηγετών, εμπειρογνωμόνων και του κοινού. Εντοπίσαμε πέντε σημαντικές ευκαιρίες για τη βελτίωση των επιδόσεων της χώρας μας. Μέχρι να τις ξεκλειδώσουμε, η πρόοδος στα πιο σημαντικά ζητήματα της Αυστραλίας θα παραμείνει δύσκολη. Μία από αυτές είναι να γίνουμε καλύτεροι στο να συζητάμε εποικοδομητικά περίπλοκα και αμφισβητούμενα ζητήματα παρά τις διαφορετικές εμπειρίες και οπτικές μας.
Κτίζοντας την εποικοδομητική συζήτηση
Από πού να ξεκινήσουμε όμως; Το να καταστεί δυνατή η εποικοδομητική συζήτηση σε εθνικό επίπεδο δεν είναι ένα απλό έργο. Γι’ αυτό, βρισκόμαστε στη μέση μιας διετούς επένδυσης με ακαδημαϊκούς και ηγέτες του συστήματος για να κατανοήσουμε τι προκαλεί την έλλειψη εποικοδομητικού εθνικού διαλόγου και να εντοπίσουμε τα κατάλληλα σημεία παρέμβασης. Από εκεί και πέρα, θα σχεδιάσουμε πιθανές παρεμβάσεις για τη βελτίωση της δυσχερούς συζήτησης, θα τις δοκιμάσουμε σε μικρή κλίμακα, θα διδαχθούμε από τις δοκιμές και θα επιλέξουμε μία παρέμβαση που θα την επεκτείνουμε πλέον σε κλίμακα…
Οπότε, ναι, θα μπορούσαμε να επιτύχουμε ένα είδος εθνικού διαλόγου που προωθεί την εποικοδομητική συζήτηση και από εκεί και πέρα την εποικοδομητική δράση. Θα είναι, όμως, δύσκολο και ακατάστατο, καθώς ο καθένας έχει διαφορετικές απόψεις για το τι σημαίνει «εποικοδομητικό» όπως και για το ποια «δράση» θα πρέπει να έχει προτεραιότητα. Η δική μου άποψη, χωρίς να προδικάζω την έρευνά μας, είναι ότι ένα σημείο εκκίνησης είναι να οικοδομήσουμε κάποια μορφή κατανόησης και, στη συνέχεια, συναίνεσης και για τα δύο αυτά πράγματα.
Ο.Λ.: Ποιο είναι το μήνυμά σας για το μέλλον των χωρών μας;
R.A.: Το μέλλον είναι στα χέρια του καθενός μας. Είναι επιλογή!
Αναμφίβολα, υπάρχουν συστήματα (πολιτικά, οικονομικά, εκπαιδευτικά κλπ.) που μπορούν να κάνουν την επίτευξη του επιθυμητού μέλλοντος ευκολότερη ή δυσκολότερη, αλλά, τα συστήματα αποτελούνται από ανθρώπους, και μπορούμε –αν το θέλουμε πραγματικά– να διαμορφώσουμε αυτά τα συστήματα ώστε να λειτουργούν υπέρ μας και όχι εναντίον μας.
Και ναι, κάποια πράγματα μπορεί να είναι εκτός του ελέγχου μας, αλλά μπορούμε να επιλέξουμε πώς θα ανταποκριθούμε σε αυτά και να διαμορφώσουμε τους εαυτούς μας και τα συστήματά μας ώστε να έχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.
Τέλος, ορισμένοι άνθρωποι, μέσω σκληρής δουλειάς ή καλής τύχης, βρίσκονται σε καλύτερη θέση για να επηρεάσουν τα συστήματα και συνεπώς το συλλογικό μέλλον. Θα πρέπει να συνδυάζουν την ταπεινότητα (να κατανοούν τις επιθυμίες της ευρύτερης κοινωνίας και τον αντίκτυπο της δικής τους δύναμης) με τη φαντασία και το θάρρος (να χρησιμοποιούν τη δύναμή τους για να δημιουργήσουν ένα μέλλον που θα είναι καλό για όλους, αποφεύγοντας τις ψευδαισθήσεις μιας ουτοπίας).
Ίσως, σύμφωνα με τα λόγια που είναι χαραγμένα στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, το πιο σημαντικό είναι ο καθένας από εμάς, ισχυρός ή όχι, να «γνωρίσει τον εαυτό του»…!
