Αλήθεια, θα κτυπήσει η Καμπάνα της Ειρήνης και αν ναι πότε; Γιατί, η εποχή μας και δεν αντέχει και δεν πρέπει να ανέχεται τη βαρβαρότητα, τη θυσία κι άλλων αμάχων, την άνευ λόγου και αιτίας επεκτατικότητα υπερδυνάμεων, που, τελικά, αποδεικνύονται πολύ «μικρές» με ποταπά και απάνθρωπα κίνητρα… Χιλιάδες χρόνια μετά τη διάχυση του αρχαιοελληνικού πνεύματος, αυτού του δώρου προς την Ανθρωπότητα, και, ακόμη, δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν ηγεσίες και λαοί την μεστή σημασία των απλών λέξεων. Εν προκειμένω, ανασύρουμε μια φράση λιτή, μα εξαιρετικά σημαντική για την ισορροπημένη συνύπαρξη όλων: «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ», που έφτασε, μάλιστα, να κοσμεί μια γιαπωνέζικη καμπάνα, την αποκαλούμενη «Καμπάνα της Ειρήνης», στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Τόσο μακριά αλλά και τόσο κοντά στον τόπο που γέννησε τη φιλοσοφία, τη δημοκρατία, μέσα από την εμπειρία, την ελεύθερη σκέψη, αντλώντας διδάγματα, συχνά, από την ίδια την τραγωδία της ζωής. Καιρός να προβληματιστούμε κι εμείς στην Ελλάδα, να γνωρίσουμε τον (καλό) εαυτό μας γιατί τα δεινά είναι γύρω μας δεν είναι στην «άλλη άκρη της γης». Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι υπαρκτός, καταστροφικός, απάνθρωπος και οι παρενέργειές του στο διεθνή περίγυρο, ίσως αποβούν καθοριστικές, στην πορεία ανατρέποντας τον τρόπο ζωής πολλών λαών, σαφώς επί τα χείρω…
Το Σωκρατικό «Γνώθι Σαυτόν», η Αυτογνωσία, είναι λέξη κλειδί του ανθρωπισμού, διότι αναθέτει στον άνθρωπο το καθήκον να γνωρίζει το δικό του μέτρο. Πριν από το Σωκράτη και την ανέγερση του Ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς, όπου και ήταν χαραγμένο το ίδιο «παράγγελμα», ο Ηράκλειτος της Εφέσου είχε εκφράσει, επίσης, την ιδέα της αυτογνωσίας, είχε πει «πως ερεύνησε τον εαυτό του κι έμαθε τα πάντα από τον εαυτό του». Το απόφθεγμα αυτό, λοιπόν, είναι το απόλυτο πρόσταγμα ζωής κατά την άποψή μας και έτσι πρέπει να το βλέπουμε διαχρονικά!
Διακτινιζόμαστε, λοιπόν, για λίγο στο Πάρκο Ειρήνης της Χιροσίμα, όπου η καμπάνα με την πανανθρώπινη επιγραφή είναι τοποθετημένη μέσα σε έναν μικρό γιαπωνέζικο ναό, αφιερωμένη στην πραγματοποίηση της «ευχής» για τη δημιουργία ενός κόσμου πραγματικής Ειρηνικής Συνύπαρξης, χωρίς πολέμους και πυρηνικά όπλα. Χτίστηκε ως σύμβολο πνευματικής και ανθρωπιστικής κινητοποίησης. Οι επισκέπτες μπορούν να χτυπήσουν την καμπάνα, σαν έκκληση για την Παγκόσμια Ειρήνη, και ο δυνατός και μελωδικός της χτύπος ακούγεται, συχνά, μέσα στο Πάρκο.
Πάνω σε μια πλάκα μπροστά από τον ναό αναγράφεται, ως μήνυμα, το ποίημα του Hiroshima Higan-No-Kai:
Καμπάνα της Ειρήνης
Αφιερώνουμε αυτή την καμπάνα
ως σύμβολο της Προσδοκίας της Χιροσίμα:
Ας εξαφανιστούν όλα τα πυρηνικά όπλα και οι πόλεμοι,
και τα έθνη να ζήσουν σε αληθινή ειρήνη!
Είθε να ηχήσει σε όλες τις γωνιές της γης
Να συναντήσει το αυτί κάθε ανθρώπου,
γιατί μέσα σ’ αυτό πάλλονται και χτυπούν…
οι καρδιές των δωρητών της που αγαπούν την ειρήνη.
Εύχομαι το ίδιο και σε σας, φίλοι μου,
Προχωρήστε μπροστά και χτυπήστε αυτή την καμπάνα για την ειρήνη!
Αυτό το «Γνώθι Σαυτόν», επιλέξαμε ως κεντρική θεματολογία μας σε αυτό το τεύχος, με περιεχόμενο που συγκλίνει με βάση την κοινή λογική προς την ίδια κατεύθυνση. Γνωρίζοντας τον εαυτό μας, μαθαίνουμε επίσης και να διακρίνουμε ποια είναι η πραγματικότητα, χωρίς αγκυλώσεις και στρεβλώσεις της αλήθειας από πηγές αμφίβολες και πλάνες…
Γιατί αυτογνωσία…;
Η αυτογνωσία είναι ένα κρίσιμο κομμάτι ακόμα και στη διαχείριση των συγκρούσεων. Σε εκείνες τις στιγμές που το διακύβευμα είναι υψηλό, οι απόψεις είναι ποικίλες και τα συναισθήματα σε πλήρη εξέλιξη, η επίγνωση και η γνώση του εαυτού μας (ατομικού και συλλογικού) μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ επίλυσης και κλιμάκωσης. Η αυτογνωσία είναι μια πρακτική που δεν τελειώνει ποτέ –πάντα, θα υπάρχει άλλο ένα στρώμα για να αποκαλυφθεί… Γνωρίζοντας τον εαυτό μας βρίσκουμε τη λύση για την εσωτερική μας ειρήνευση. Αφήνουμε πίσω μας πολλούς από τους θορύβους που μας εμποδίζουν να αισθανθούμε καλά με τον εαυτό μας και να ζούμε τη ζωή που θέλουμε. Και αν έχουμε ειρήνη μέσα μας, τότε, έχουμε ειρήνη και με τον διπλανό μας, και, έτσι, ο κάθε είδους «πόλεμος» σταματά…
Μαχόμενος (μάχη είναι, όντως) ο καθένας για την «αυτογνωσία» του, επιτυγχάνεται και η συλλογική αυτογνωσία, κατά το «γίνε εσύ η αλλαγή που θέλεις να δεις γύρω σου»!
Πολλοί άνθρωποι δεν πετυχαίνουν ποτέ αυτή την εσωτερική ειρήνη, επειδή ξεχνούν να κοιτάξουν μέσα τους. Η αυτογνωσία μας επιτρέπει να κατανοήσουμε, σε βάθος, ποιοι είμαστε και να ζήσουμε ως ο πραγματικός μας εαυτός. Όταν ξυπνάμε κάθε μέρα ικανοί να απολαμβάνουμε τον εαυτό μας, όλη μας η ύπαρξη αλλάζει επί τα βελτίω.
Από το άτομο στην κοινωνία
Στις «εποικοδομητικές» λύσεις προσανατολίζεται και ο Ορθός Λόγος. Στην αρθρογραφία μας επιμένουμε, συχνά, στην ανάγκη της Φιλοσοφίας, όχι, απλά, ως «φιλοσοφία», αλλά ως ύψιστη τέχνη του βίου. Όπως έχουμε αναλύσει «Η φιλοσοφία είναι ένα θεμελιώδες εργαλείο για την κατανόηση του εαυτού και του κόσμου μας!». Όπως λέγαμε, «η γνώση του εαυτού είναι χρήσιμη στην δημιουργία μιας προσωπικότητας ανεξάρτητης και μοναδικής, ούτως ώστε ο καθένας να μπορεί -μέσα στην συλλογική ζωή των κοινωνιών- να κατέχει ένα μέρος ευθύνης για τις ενέργειες που αφορούν στα κοινά. Προκειμένου, λοιπόν, ο άνθρωπος να κατορθώσει να αποκτήσει τη γνώση της καταστάσεώς του -κάτι που, σήμερα, μερικά μόνο σπάνια πρόσωπα, προικισμένα από τη φύση, κατέχουν- είναι θεμελιώδες να εκπαιδευθεί σ’ αυτή την οδό, έτσι ώστε το προνόμιο αυτό (της αυτογνωσίας) να καταστεί αγαθό κοινό σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα…».
Είναι κάτι λοιπόν που πρέπει να εντάξουμε στην Παιδεία μας, από την πρωτοβάθμια κιόλας εκπαίδευση. Το να γνωρίζεις τον εαυτό σου είναι μια εξαιρετική συμβουλή. Ωστόσο, είναι ευκολότερο να το λες παρά να το κάνεις. Όλοι νομίζουμε ότι γνωρίζουμε τον εαυτό μας πολύ καλύτερα απ’ ότι τον ξέρουμε στην πραγματικότητα. Αυτό είναι που κάνει την αυτογνωσία ακόμη πιο δύσκολη. Οφείλουμε πρώτα να αφήσουμε την ψευδαίσθηση. Αλλάζουμε συνεχώς και έτσι πρέπει, διότι όταν πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε, πραγματικά, τον εαυτό μας, σταματάμε να ψάχνουμε…
Όπως επισημαίνεται στη Θετική ψυχολογία: Καθώς περνάμε περισσότερο χρόνο με την ενδοσκόπηση, μαθαίνουμε να μην προσκολλούμαστε στα συναισθήματά μας. Τα συναισθήματα θολώνουν την κατανόηση -το να συνειδητοποιήσουμε ότι τα συναισθήματά μας είναι αυτό που νιώθουμε και όχι αυτό που είμαστε, είναι απαραίτητο. Να αλλάξουμε την άποψή μας από υπαρξιακή (είμαι) σε φυσιολογική (βιώνω). Δεν είσαι ένα συναίσθημα, απλώς βιώνεις ένα συναίσθημα -δεν είσαι θυμωμένος, νιώθεις θυμό.
Οι περισσότεροι από εμάς πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε τον εαυτό μας, αλλά όπως εξηγεί ο νομπελίστας Daniel Kahneman στο βιβλίο του «Σκέψη αργή και γρήγορη», τείνουμε να είμαστε υπερβολικά σίγουροι όταν πρόκειται για αυτογνωσία, αλλά τις περισσότερες φορές κάνουμε λάθος. Είμαστε περισσότερο σε άγνοια παρά σε επίγνωση, αλλά αγνοούμε το γεγονός.
Έρευνες έχουν αναδείξει ότι το 95% από εμάς πιστεύει ότι έχει αυτογνωσία, αλλά μόνο το 10-15% έχει πραγματικά…
Ο τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας είναι διαστρεβλωμένος, αλλά δεν το συνειδητοποιούμε. Οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι είμαστε λιγότερο προκατειλημμένοι από τον μέσο άνθρωπο. Αν δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε την προκατάληψή μας όταν κρίνουμε τους άλλους, πώς μπορούμε να είμαστε αμερόληπτοι όταν αξιολογούμε τον εαυτό μας;
Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε πολύ καλοί στο να βλέπουμε πόσο ανήθικος ή άδικος μπορεί να είναι κάποιος άλλος. Αλλά, έχουμε πρόβλημα να βλέπουμε τον εαυτό μας ως ανήθικο ή άδικο. Η «ψευδαίσθηση της ενδοσκόπησης» είναι ένας όρος που προέρχεται από την κοινωνική ψυχολογία. Σε πειράματα, έχει παρατηρηθεί μια τάση μεταξύ των συμμετεχόντων να αξιολογούν σταθερά τον εαυτό τους πάνω από τους άλλους σε επιθυμητές ιδιότητες. Όλοι πιστεύουμε ότι παίρνουμε καλύτερες αποφάσεις από τους άλλους. Αυτό είναι το λεγόμενο αποτέλεσμα της αυτοενίσχυσης –έχουμε κίνητρο να βλέπουμε τον εαυτό μας με θετική ματιά. Και όχι μόνο αυτό, πιστεύουμε ότι έχουμε επίγνωση του πώς και γιατί λαμβάνουμε αποφάσεις -αγνοούμε ότι το μυαλό κάνει ασυνείδητες συντομεύσεις.
Κρίνουμε τους άλλους από τη συμπεριφορά τους, αξιολογούμε τον εαυτό μας από τις αξίες ή τις σκέψεις μας. Όταν οι άνθρωποι αποφασίζουν αν κάποιος άλλος είναι προκατειλημμένος, χρησιμοποιούν την ορατή συμπεριφορά. Όταν αξιολογούν τον εαυτό τους, κοιτούν προς τα μέσα -αναζητούν αν οι δικές τους αξίες, σκέψεις ή συναισθήματα, βασίζονται στην προκατάληψη ή όχι.
Ως αποτέλεσμα, η αυτοεικόνα μας έχει ελάχιστη σχέση με τις πράξεις μας. Για παράδειγμα, είμαστε απόλυτα πεπεισμένοι πως είμαστε γεμάτοι ενσυναίσθηση και γενναιοδωρία, αλλά μπορεί, πχ, να αγνοούμε κάποιον που ζητά την βοήθεια μας. Ο λόγος για αυτή τη στρεβλή εικόνα είναι απλός λένε οι ειδικοί: Δεν θέλουμε να είμαστε αλαζόνες ή αυτάρεσκοι, οπότε υποθέτουμε ότι δεν είμαστε τίποτα από αυτά τα πράγματα. Βλέπουμε την προκατάληψη στους άλλους, αλλά όχι στον εαυτό μας. Η «ψευδαίσθηση της ενδοσκόπησης» βλάπτει την αυτογνωσία μας. Χαρακτηριστική περίπτωση η αντίληψη της κοινωνικής συμμόρφωσης: Μελέτες δείχνουν ότι οι συμμετέχοντες, αφού παρατηρούσαν τη συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων, αναφέρονταν σε αυτούς ως «ένα πλήθος από πρόβατα», αλλά, ενώ αξιολογούσαν τον εαυτό τους -στο μυαλό τους- δεν έβρισκαν κανένα κίνητρο να συμμορφωθούν με τους κοινωνικούς κανόνες…
Δεν είμαστε και τόσο έξυπνοι. Δεν γνωρίζουμε τον εαυτό μας τόσο καλά. Η αυτογνωσία μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε την τάση να τον εξαπατάμε. Η αυταπάτη είναι μια μορφή ψυχολογικής χειραγώγησης, όπως η άρνηση, η καταπίεση ή ο ευσεβής πόθος.
Η αυταπάτη έχει πολλά στάδια και μπορεί να γίνει χρόνια. Ξεκινάμε, απλά, αρνούμενοι τα δυσάρεστα γεγονότα. Στη συνέχεια, ελαχιστοποιούμε τα πράγματα -παραδεχόμαστε τα γεγονότα, αλλά εκλογικεύουμε την πράξη μας. Τέλος, προβάλλουμε το πρόβλημα στους άλλους. Αποδεχόμαστε, δηλαδή, το ζήτημα, αλλά μεταθέτουμε την ευθύνη γι’ αυτό. Είναι λάθος κάποιου άλλου, όχι δικό μας. Οι ιστορίες που λέμε στους εαυτούς μας για τη ζωή μας, δεν διαμορφώνουν απλώς τις απόψεις μας -γίνονται μέρος αυτού που είμαστε. Όπως έγραψε ο Άγγλος ποιητής Αλεξάντερ Πόουπ, «αυτός που λέει ένα ψέμα δεν ξέρει ακριβώς τι έργο έχει θέσει στον εαυτό του, γιατί θα αναγκαστεί να εφεύρει άλλα είκοσι προκειμένου να διατηρήσει την εγκυρότητα του πρώτου». Αντί για αυτογνωσία, η αυτοεξαπάτηση δημιουργεί άγνοια…
Γι’ αυτό χρειάζεται να ψάχνουμε, να ενημερωνόμαστε σωστά για να γνωρίζουμε και γι’ αυτό χρειαζόμαστε εποικοδομητική ενημέρωση. Αυτό προσπαθήσαμε να ερευνήσουμε και να παρουσιάσουμε σε αυτό το τεύχος ως βοήθεια προς την «αυτογνωσία» των καιρών…
Καλή Ανάσταση σε όλους μας!!
