Δεν θα ήταν υπερβολή ούτε υπεραπλούστευση ο ισχυρισμός ότι πολλοί άνθρωποι διαχρονικά και σχεδόν αξιωματικά θεωρούν δεδομένο ότι ο ορθός λόγος (η Λογική) και το συναίσθημα είναι έννοιες εξ’ ορισμού αντίθετες.
Αυτή η βαθιά ριζωμένη ανά τους αιώνες ακλόνητη, αφετηριακή και όχι συμπερασματική, παραδοχή διέτρεξε την ιστορία με γενικευμένη και ανεπιφύλακτη αποδοχή. Δεν χαρακτηρίζει δηλαδή μόνο την βασική νοηματική συγκρότηση του μέσου απλού ανθρώπου, μόνο την «διεκπεραιωτική», την προς εξυπηρέτηση της καθημερινότητας σκέψη μας. Τολμώ να πω ότι την ίδια απόλυτη, «στεγανή», μανιχαϊστική διχοτόμηση την συναντάμε αντίστοιχα και σε υψηλά προϊόντα της ανθρώπινης διάνοιας. Σε έργα πολιτισμού, τέχνης, επιστήμης, θεωρητικής σκέψης και φιλοσοφίας, ακόμη και στις απόψεις της ψυχολογίας στα πρωιμότερά της στάδια.
Εν τούτοις, ας μην ξεχνάμε ότι είναι ίδιον της ανθρώπινης διάνοιας, της νοητικής διαδικασίας, αλλά και βασικό χαρακτηριστικό της επιστημονικής γνώσης, να θέτουν από καιρού εις καιρόν «ημερομηνία Λήξης» σε τέτοιες ακλόνητες, αναμφισβήτητες, διαχρονικές, σχεδόν αξιωματικές «Βεβαιότητες».
Στην συγκεκριμένη περίπτωση συμπλήρωσαν, εμβάθυναν και επικαιροποίησαν την έννοια, το νόημα, και την ως τώρα αντίληψή μας περί ορθού λόγου, εισάγοντας την μεταβλητή του συναισθήματος όχι ως εχθρό, αλλά ως σύμμαχο και πολλαπλασιαστή ισχύος του ορθού Λόγου. Εννοείται ότι αναφερόμαστε αυστηρά και πάντα στο ‘συναίσθημα’ χωρίς να το συγχέουμε με τον ‘συναισθηματισμό’ (καθώς με το πρώτο ορίζουμε μία ‘σύνθετη συνειδητή εμπειρία’ ενώ με τον δεύτερο έναν ‘τρόπο’)…
Σχετικά πρόσφατα επιστημονικά ευρήματα από τον χώρο κυρίως της ψυχολογίας αλλά και τής νευροβιολογίας, έρχονται να αμφισβητήσουν(?), να εξελίξουν(?), να συμπληρώσουν(?), να βελτιώσουν(?), να επικαιροποιήσουν(?) -διαλέγετε και παίρνετε- τον κλασσικό παραδοσιακό ορισμό και την αντίληψή μας περί ορθού Λόγου καθώς και τις συνεπαγόμενες αντίστοιχες παραδοχές.
Ειδικότερα, οι έρευνες έδειξαν ότι οι παραπάνω έννοιες δεν είναι στεγανά διχοτομημένες, απόλυτα ασύμβατες και αντίθετες. Τουναντίον, έχουν στενή έως και συμβιωτική σχέση μεταξύ τους. Δηλαδή υπό συγκεκριμένες συνθήκες και με την βίωση συγκεκριμένων συναισθημάτων μπορεί η σχέση μεταξύ «ορθού Λόγου» και «Συναισθήματος» να μην είναι συγκρουσιακή και ακυρωτική, αλλά απεναντίας συμμαχική και αλληλοτροφοδοτική.
Έτσι δίπλα στον παλαιό, κλασσικό ορισμό και έννοια της «εγκεφαλικής νοημοσύνης» (IQ), κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες προέκυψε και θεμελιώθηκε ο όρος/έννοια «συναισθηματική νοημοσύνη/ευφυία» (EQ), και ακόμη πιο πρόσφατα ο όρος/έννοια «κοινωνική νοημοσύνη/ευφυία». Και στα μέσα της δεκαετίας τού 1990 στην Αμερική γεννήθηκε ο νέος κλάδος/σχολή της επιστήμης της Ψυχολογίας. Η αποκαλούμενη «Θετική Ψυχολογία» η οποία με βάση την «Θεωρία των Θετικών συναισθημάτων» ασχολείται και μελετά τα Θετικά Συναισθήματα και τα ισχυρά στοιχεία τού ατόμου. Ειδικότερα, προσπαθεί να καταδείξει και να θεμελιώσει επιστημονικά τις πολλαπλές και πολυεπίπεδες ωφέλειες της βίωσης Θετικών συναισθημάτων, να αναπτύξει και να δομήσει επιστημονικά την αντίστοιχη ολοκληρωμένη «τεχνογνωσία» για την βίωση θετικών συναισθημάτων, καθώς και για την συνειδητοποίηση, την περαιτέρω ανάπτυξη και καλλιέργεια των ισχυρών και χαρισματικών σημείων κάθε επί μέρους ατόμου.
Συγκεκριμένα, έχει πλέον καταδειχθεί επιστημονικά ότι σε ατομικό επίπεδο, μεταξύ άλλων, η βίωση θετικών συναισθημάτων επηρεάζει θετικά τις νοητικές και γνωστικές μας λειτουργίες. Ειδικότερα, ενισχύει την πρωτοτυπία και ευελιξία της σκέψης, την δημιουργική φαντασία, μας βελτιώνει και μας κάνει αποτελεσματικότερους στην εξεύρεση λύσεων. Με άλλα λόγια, τα θετικά συναισθήματα μας εμπνέουν, μας εξοπλίζουν και συμβάλλουν καταλυτικά στην ικανότητά μας να υιοθετούμε την απαιτούμενη ολιστική προσέγγιση και πολυδιάστατη οπτική στην αξιολόγηση και διαχείριση του εκάστοτε ζητήματος. Επί πλέον, η βίωση θετικών συναισθημάτων ενισχύει και τρέφει τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, την ψυχική μας ανθεκτικότητα, την αυτοεκτίμησή μας και συνεπακόλουθα την εμπιστοσύνη στο άτομό μας, στους ανθρώπους μας, στον ανώνυμο συνάνθρωπό μας, τελικά εμπιστοσύνη στην θετική δυναμική της εκάστοτε προσλαμβανόμενης πραγματικότητας.
Ως προς το συλλογικό επίπεδο, πολυάριθμα ευρήματα από αντίστοιχες διεθνείς επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν ότι: οι οιεσδήποτε συλλογικότητες, (σύλλογοι, κοινότητες, οργανισμοί, ιδρύματα, επιχειρήσεις, εταιρείες, ολόκληρες κοινωνίες και έθνη) που έχουν υψηλό δείκτη βίωσης θετικών συναισθημάτων, είναι αντίστοιχα ψηλά στον δείκτη υποκειμενικής ευτυχίας, στην αλληλεγγύη, στην εμπλοκή και το ενδιαφέρον για τα κοινά, στην γενική εμπιστοσύνη, στην δημοκρατική συμπεριφορά, στην αποδοχή του διαφορετικού, στην θετική προδιάθεση για το καινούργιο, τον πειραματισμό, την καινοτομία, την συναίνεση και στη σύνθεση απόψεων, και (ως φυσικό επακόλουθο) υψηλότερα και στην υλική ευημερία.
Για την ευόδωση, την εμβάθυνση, την επέκταση, την διάδοση, την εφαρμογή και τελικά την «κατάκτηση» όλων των παραπάνω άκρως ωφέλιμων συνεπειών, η Θετική Ψυχολογία έχει εδώ και πολύ λίγα χρόνια έναν νέο, πολύτιμο, ίσως απαραίτητο, σίγουρα αναντικατάστατο σύμμαχο. Το όνομα αυτού: «Εποικοδομητική Δημοσιογραφία». Πρόκειται για την νέα σχολή/θεωρία/άποψη/τρόπο και πρόταση άσκησης της Δημοσιογραφίας. Ο αναδυόμενος λοιπόν αυτός τομέας της επικοινωνίας προτείνει μία συνολικά νέα προσέγγιση του όρου «επικαιρότητα» όσον αφορά τα κριτήρια επιλογής, το περιεχόμενο, τον τρόπο παρουσίασης, την διαχείρισή της.
Η Εποικοδομητική Δημοσιογραφία προκρίνει και προτείνει μία δημοσιογραφία που δεν θα εξαντλείται αποκλειστικά στην καταγγελία, στην άγονη σύγκρουση, στην εμμονική εστίαση στις αρνητικές ειδήσεις, στην στατική και απαισιόδοξη αποτύπωση του «τώρα» που ήδη έγινε… « τότε». Αντίθετα, προκρίνει και προωθεί συναινετικές προσεγγίσεις, σύνθεση των αντίθετων απόψεων, έναν καλόπιστο, χωρίς αφορισμούς, γόνιμο, ψύχραιμο, χαμηλών τόνων δημόσιο Λόγο.
Το νέο που κομίζει, η βασική και σημαντικότερη εισφορά, ο πυρήνας της θεωρίας και πρακτικής της Εποικοδομητικής Δημοσιογραφίας, είναι μία κατά το δυνατόν ολιστική, πολυεπίπεδη, πολυδιάστατη και θετική ανάγνωση των γεγονότων. Μία δυναμική αποτύπωση της είδησης με αναφορές σε προοπτικές, στο μέλλον, σε λύσεις.
Σχετικά με την διαμόρφωση της επικαιρότητας, την επιλογή και διαχείριση της ειδησεογραφίας και δεδομένης της κρίσιμης και πελώριας σημασίας του θέματος, η Εποικοδομητική Δημοσιογραφία προτείνει μία κριτική και αναθεωρητική στάση όσον αφορά τα κριτήρια επιλογής των θεμάτων που συγκροτούν το ημερήσιο δελτίο επικαιρότητας.
Ο τρόπος που προβάλλεται σήμερα η επικαιρότητα από τα ΜΜΕ χαρακτηρίζεται από μια ομοιομορφία τουλάχιστον όσον αφορά το ψυχολογικό τους αποτύπωμα στο τέλος. Με άλλα λόγια ζόφος, απαισιοδοξία, αδιέξοδο, θυματοποίηση, αίσθημα ματαιότητας και ανημποριάς, αρνητικά συναισθήματα, τοξικό ψυχολογικό περιβάλλον.
Ως άμυνα, και σε απάντηση όλων αυτών των νοσηρών καταστάσεων, η Εποικοδομητική Δημοσιογραφία προτείνει μία προσέγγιση της πραγματικότητας με θετική ματιά, με λύσεις και αισιόδοξα δυναμική ερμηνεία και διαχείριση της ειδησεογραφίας. Προτείνει μια ενημέρωση που θα συμβάλλει στην βίωση θετικών συναισθημάτων, θα ενισχύει την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των πολιτών αλλά και την εμπιστοσύνη στο μέλλον, στη καινοτομία, στο ‘άλλο’… Μία ενημέρωση που χωρίς να παραποιεί την πραγματικότητα, μας κάνει δυναμικά διαυγέστερους, μας εξοπλίζει με την απαραίτητη αισιοδοξία και θετική διάθεση ώστε να διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά και ωφέλιμα το παρόν, και κυρίως να ατενίζουμε με εμπιστοσύνη το μέλλον. Εν κατακλείδι, μία ενημέρωση που περιφρουρεί και ενισχύει την ανυπολόγιστα πολύτιμη ψυχική μας ευημερία.
Έτσι λοιπόν η Θετική Ψυχολογία και η Εποικοδομητική Δημοσιογραφία συναντώνται, αλληλοτροφοδοτούνται, αλληλοδιαπλέκονται, συμμαχούν, μοιράζονται και ανταλλάσσουν σκοπούς, οράματα και μέσα. Σταθεροί και συνεπείς και εξ’ αντικειμένου συνοδοιπόροι και σύμμαχοι στην προσπάθεια για έναν καλύτερο, πιο τολμηρό, πιο χαρούμενο, πιο αισιόδοξο κόσμο. Με άλλα λόγια, και με όρους κονωνικοοικονομικούς, ενισχύουν ποιοτικά και αυξάνουν την αξία του πολυτιμότερου πλουτοπαραγωγικού πόρου κάθε κοινωνίας/χώρας, δηλαδή αυτού που ονομάζεται “Ανθρώπινο κεφάλαιο/Ανθρώπινοι πόροι”. Η σημαντικότερη, μακροπρόθεσμη, απτή, κοινωνική ωφέλεια που προσφέρουν είναι το χτίσιμο, η ενίσχυση, η αύξηση, η επέκταση, το ρίζωμα και η εμπέδωση της εμπιστοσύνης. Ως στάση ζωής και τρόπο να βλέπουμε την πραγματικότητα, να σχετιζόμαστε, να ατενίζουμε το μέλλον, να προσεγγίζουμε το άγνωστο και το άλλο…
Εμπιστοσύνη! Έννοια πρωταρχικής σπουδαιότητας, απαράμιλλης αξίας και ανυπολόγιστης χρησιμότητας. Έννοια «μάνα» αφού αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τα σημαντικότερα κεφάλαια, δράσεις και εκφάνσεις της Ζωής.
Η ύπαρξη έστω και ελάχιστης στοιχειώδους εμπιστοσύνης αποτελεί αφετηριακή αναγκαία προϋπόθεση για να αγαπήσουμε, να σχετισθούμε, να σχεδιάσουμε, να επιχειρήσουμε, να συνεργασθούμε, να συναλλαχθούμε, να επενδύσουμε, να αισιοδοξήσουμε, να ονειρευτούμε, να χαλαρώσουμε, να αντιμετωπίσουμε τα δύσκολα, να ασκηθούμε στη γενναιοδωρία, να αντισταθούμε, να δημιουργήσουμε, να προσπαθήσουμε, να εμπλακούμε, να τολμήσουμε…
Είναι κατάσταση? Τρόπος? Στάση? Συμπεριφορά? Συναίσθημα? Γνωσιακή πεποίθηση? Μέγεθος? Παράμετρος? Μεταβλητή?
Όλα αυτά και ίσως κι’ άλλα τόσα… Ποιοτικό μέγεθος. Όρος που περιγράφει και εκφράζει το κρισιμότερο ποιοτικό χαρακτηριστικό κάθε είδους και μορφής σχέσης.
Όπως π.χ. την σχέση με τον εαυτό μας, την σχέση με τους κρατικούς θεσμούς, την σχέση με τους άλλους, την σχέση με τον χρόνο, την σχέση με το μέλλον, με τις προσδοκίες μας, με τα όνειρά μας.
Η εμπιστοσύνη είναι η μάνα και τροφός της θετικής και γενναιόδωρης ματιάς της πραγματικότητας, αλλά και της τόλμης, της αυτοπεποίθησης, της αισιοδοξίας, του επιχειρείν, του συναλλάσεσθαι, του σχετίζεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι, του αγαπάν.
Εξάλλου, ας το σκεφτούμε, μπορεί το μεσαιωνικό «credo» με την πάροδο των αιώνων να μετουσιώθηκε στις μέρες μας σε … «credit», αλλά και για τα δύο η θεωρητική βάση και η αναγκαία αφετηριακή προϋπόθεση παραμένει η ίδια έννοια-μάνα πίστη/ εμπιστοσύνη/ trust…
Το εκδοτικό εγχείρημα του ‘orthos logos’ ως θαρραλέα και απαιτητική πρωτοβουλία συνιστά χαρακτηριστική έμπρακτη έκφραση πολυεπίπεδης εμπιστοσύνης.
Εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, στο μέλλον, στους ανθρώπους, στην ανθρώπινη διάνοια, στη Γνώση.
Εμπιστοσύνη στην αμφιβολία, στην αμφισβήτηση, στην κριτική σκέψη.
Εμπιστοσύνη στην θεμελιωμένα αισιόδοξη ματιά του Κόσμου.
Εμπιστοσύνη στον ορθό Λόγο, στη σοφή δομή και τολμηρή του γενναιοδωρία, αφού είναι σύστημα μηδενικού δεδομένου και ανοικτού αποτελέσματος, στην δε πληρότητά του περιέχει ως σύστημα μηχανισμούς αυτοαναίρεσης και αυτοακύρωσής του γιατί θέλει να είναι συνεπές με τον εαυτό του.
Εμπιστοσύνη φυσικά, στα προϊόντα και τις «αλήθειες» του που δεν είναι ακλόνητες θεότητες αλλά προσωρινές ανθρώπινες.
Εμπιστοσύνη στην έλλογη ορθολογιστική «αισιοδοξία» και όχι στην μοιρολατρική μεταφυσική «ελπίδα».
Εμπιστοσύνη ότι καμμία μονολεκτική και απόλυτη απάντηση δεν μπορεί να πλησιάσει (ούτε καν να υποψιασθεί) την πολύπλοκη, πάντα ασύλληπτη στην ολότητά της, και πάντα εν τω γίγνεσθαι πραγματικότητα…
Εμπιστοσύνη ότι μπορούμε να εμπνεύσουμε στους ανθρώπους τον φιλόδοξο στόχο για ένα μυαλό ‘συναισθηματικό’ και μια ψυχή ‘στοχαστική’…
Εμπιστοσύνη ότι το συναίσθημα είναι σύμμαχος του ορθού Λόγου στο βαθμό που τον εφοδιάζει με επιπλέον έγκυρα δεδομένα προς ανάλυση και επεξεργασία για την διακρίβωση, ακριβή εκτίμηση της όποιας πραγματικότητας, αλλά και των προοπτικών της.
Εμπιστοσύνη ότι τον εκσυγχρονίζει, τον πλουτίζει, τον κάνει αρτιότερο, πληρέστερο, ευστοχότερο, τελικά… εγκυρότερο!
Εμπιστοσύνη ότι οι σημερινές ουτοπίες μπορούν να γίνουν αν το θελήσουμε οι αυριανές πραγματικότητες…!
Ας τολμήσουμε λοιπόν την ορθολογικά θεμελιωμένη αισιοδοξία και εμπιστοσύνη. Σαν τρόπο ανάγνωσης της πραγματικότητας, σαν στάση, σαν ματιά, σαν δράση, σαν σκέψη…
Ας είναι καλοτάξιδος ο “orthoslogos”, οι άνεμοι ούριοι, και οι πλόες συναρπαστικοί!
